Het is een nog doodgewone dag in december als ik Heilung mag interviewen. Vlak voor het interview neem ik nog een slok water. Ik kan mijn zenuwen moeilijk beteugelen. Enerzijds door grote persoonlijke bewondering voor de band, anderzijds omdat dit mijn eerste interview is sinds lange tijd. Als Maria vraagt of we kunnen videochatten en we elkaars gezichten kunnen zien, ontspan ik een beetje. Daar zitten ze dan, Maria, Kai en Christopher. Dankbaar waan ik mij digitaal in het mysterieuze wereldje van Heilung, in de studio van Christopher waar het allemaal begon. De sfeer is goed, ontspannen en nuchter, en na een korte babbel begint het gesprek goed.
Duidelijk wordt dat wat ooit begon als een experiment in de studio, is uitgegroeid tot een waar fenomeen dat zich uit in films, kunst, rituelen en videogames. De kracht van de band? Vriendschap, nieuwsgierigheid, gedeelde passie voor de oudheid en een ongekend talent van een ieder die bij de band betrokken is. Heilung weet met zijn boodschap van broederschap en z’n ritmische amplified history de ontvanger mee te nemen naar andere, verre tijden. Naar een donker oerbos waar smartphones nog lang niet bestaan en waar rituelen deel uitmaken van het reilen en zeilen van het dagelijks bestaan.
Een goed gesprek inspireert. Dit is zo’n gesprek. Het resultaat? Een driedelig interview. In deel één blikten we terug op de Europese tournee, de bijzondere momenten, dat meeslepende optreden in Tivoli waar ik namens Zware Metalen was om deze recensie te schrijven. In deel twee namen we een vlucht naar het prille begin, praatten we over het succes, en de recente aankondiging van de band over zijn samenwerking met Ninja Theory voor Hellblade 2. In dit derde en tevens het laatste deel gaan we dieper in op de muziek en het genre, en praten we over Futha. Ook besteden we aandacht de opkomst van en herwaardering van oude tradities, folkmuziek en het verlangen naar de natuur. We krijgen een unieke inkijk in de wereld van Heilung en de iconische gezichten erachter, in wat overigens het eerste Nederlandse interview van de band blijkt te zijn.
Lees ook deel één en deel twee van het interview met Heilung!
Je hebt Wardruna, Garmarna, Eivør, Danheim… Ze hebben allemaal hun eigen moderne interpretatie van oude volksmuziek. Wat maakt amplified history tot wat het is?
Kai: Om te beginnen, zoals Chris al eerder noemde, al onze klanken – en daar zijn geen uitzonderingen op – komen voort uit natuurlijke bronnen. Alles komt uit de natuur: stemmen, stromend water, schilden, vuur, et cetera. Niets is elektronisch gemaakt. Dit is voor Heilung de kern. Ten tweede, en dan ik weet niet in hoeverre andere bands het doen (ik weet dat sommige het proberen), als wij het podium op gaan spelen wij geen ‘concert’, maar houden wij in werkelijkheid een ritueel. We doen dit zoals alle heidense rituelen in elkaar zitten: we hebben iemand die als eerste binnenkomt die de ruimte ritueel reinigt met wierook. We maken een offer naar de oude geesten, we roepen hen op tijdens de opening. Dan komt het middengedeelte, het optreden en de trance, en dan sluiten we af door de geesten die we hebben opgeroepen los te laten. Dit is echt iets unieks, het is tegelijkertijd een concert en een religieuze dienst. Als laatste wil ik noemen dat we op het gebied van krankzinnigheid onevenaard zijn!
Chris: We kozen de naam ‘amplified history’ omdat het dat is. Als je een geschiedenisboek opent en deze in een versterker plugt, wat krijg je dan?
Heilung…?
Chris: Precies! Wij maken geen volksmuziek, omdat we onze muziek niet baseren op directe referenties uit de middeleeuwen of de renaissance, waar veel van de volksmuziek van vandaag op gebaseerd is. Ik wil daar ook graag aan toevoegen dat het geen wedstrijdje voor ons is. We zijn trots op andere bands en waarderen hun werk enorm. Verschil moet er zijn.
Onderdeel van dit proces zijn ook de instrumenten. Jullie maken jullie instrumenten, en jullie gebruiken zoals eerder genoemd bepaalde elementen zoals vuur, stromend water, et cetera. Hoe vertaal je zulke aardse klanken naar muziek?
Kai: Het zit vaak in de muziek zelf. Neem het nummer Svanrand, dit bevat heel veel namen van walkuren (valkyries). Wanneer je die namen onder de loep neemt, leer je dat ze vaak zoiets betekenen als “bloedschild” of “zwaardlied” of “speerklank”, het zijn van die namen die strijdgerelateerd zijn. Dat is dan leidend. Dan is het heel vanzelfsprekend dat we geluid gebruiken als dat van speren, schilden, en daarbij zwaarden en helmen als percussie instrumenten hebben gebruikt. Op deze manier worden de teksten gespiegeld aan het geluid.
Chris: We gebruiken heel veel technologie om geluid uit vulkanen, smeltend ijs en chaos te trekken, maar de natuur is niet chaotisch. In al haar geluiden, van wind, regen, stenen, et cetera zit een bepaalde logica. Het resoneert in verschillende tonen die je kunt versterken. En er zijn verschillende manieren om dat te doen. Ook is dat proces niet chaotisch. Soms luisteren we naar geluidssamples uit de natuur en het klikt; het past in het thema dat we graag willen overbrengen. Het is moeilijk uit te leggen, maar het past, en het straalt een bepaalde vibe uit. Soms vindt Kai ergens een oude tekst en legt dan uit waar het over gaat en dan loop ik mijn bestanden door om te kijken of er een bepaald geluid is dat er bij past, of Kai heeft zelf iets opgenomen en het klopt gelijk. Het kan ook andersom gaan. Neem het voorbeeld van het vuur bij Elddansurin. Dat begon met het opnemen van het geluid van een kampvuur. Toen we er naar luisterden konden we er tekst en een thema aan verbinden en dat klopte perfect. Dat is de schoonheid van de natuur. Het is de beste componist die er bestaat. De klanken zijn veel ingewikkelder dan wanneer een mens deze na zou maken met ‘modern’ geluid en apparatuur.
En dan maak je er poëzie van met behulp van dode talen. Dat lijkt me ook een interessant proces.
Kai: Nou, ik heb een bibliotheek in mijn studio met zo’n duizend boeken. Allemaal university press uitgaven, over runestenen en dat soort dingen. Uiteraard spreek ik zelf niet al die dode talen, maar er zijn heel veel vertalingen en referenties die je kunt gebruiken. Heel vaak is ‘het’ er gewoon. Ik benader het altijd met een open geest en dan neem ik het mee naar Christopher en Maria en dan geven we het samen vorm.
Maria: Veelal zijn melodieën gemakkelijk aan te voelen wanneer het om oude teksten gaat. De melodie is er al, je moet het alleen een klank geven. Het is als een beeldhouwer die naar hout staart. Hij kan de binnenkant van het hout zien, ziet de potentie, en brengt die naar buiten. Hij geeft zijn zintuigen de vrije loop en begint te snijden.
Chris: Soms spelen we ook gewoon een beetje. Natuurlijk is alles wat je als artiest doet een interpretatie van dat wat je wilt laten zien. Met Norupo bijvoorbeeld, speelden we met het idee om Maria’s lokale (Noorse) dialect aan het Oudnoors toe te voegen. Dit om het lied Maria eigen te maken. Dit soort dingen vind ik dus razend interessant. Uiteraard is interpretatie wenselijk als we met dode talen werken, omdat er toen geen middelen waren om geluid op te nemen. Dat geldt ook voor muziek. We hebben geen enkele drum gevonden uit de Vikingperiode voor zover ik weet. Maar zo’n beetje elk andere inheemse cultuur heeft drums gehad, daarom geloven wij sterk dat ook de Vikingen die hadden, dus we vullen zelf die gaten met een artistieke benadering.
Een lied van Heilung dat mensen blijft trekken is Krigsgaldr. Het bevat teksten van de Eggja steen, maar we horen ook krachtige Engelse teksten die voor zich spreken. Het is zo duister maar tegelijk erg beeldend. Komt die tekst ook uit een oude bron, of heb je die zelf geschreven? Wat heeft je geïnspireerd om die tekst te schrijven?
Kai: Dat is echt een oude tekst die ik lang geleden heb geschreven. Het verwijst naar een moment uit een ieders leven waar je smacht naar vrede en met rust gelaten wilt worden, maar er is iets of iemand die dat niet toelaat en je op een punt brengt waar je echt voor jezelf moet opkomen. Dat was de kern achter deze woorden toen ik het schreef. Maar de intieme gedachte erachter is niet relevant. Relevant is wat het voor jou betekent als ontvanger. Ik bedoel, ik kan al mijn duisternis “de wereld gaat ten onder en de fik erin” stoppen, maar wat doet het met jou als jij ernaar luistert? Niemand blijft er ongeroerd door, iedereen heeft er een mening over, dat vind ik heel interessant. Omdat ik tatoeage-artiest ben, komen er veel mensen naar me toe die zo’n grottekening uit de bronstijd getatoeëerd willen hebben. Daarbij krijg ik vaak de vraag “waar staat het voor?”. Dan ben ik eerlijk en ik antwoord dat we dat nooit met zekerheid kunnen zeggen omdat het 3000 jaar oud is. Heel veel van die cultuur is verloren gegaan. Maar wat betekent het voor jou?
Futha roept de sterke helende krachten van vrouwelijke oerkracht op. Hoe vertaalt zich dat in jullie liederen en op het album als geheeld?
Maria: Om te beginnen is Galgaldr daar een goed voorbeeld van. Hier verwijzen we naar de rauwe kracht van de bevalling, van de geboorte. Dat beelden we uit met de rauwe kreten, de intensiteit, opbouw en ontlading in de zang.
Kai: Het zit hem vooral in de woorden die we gebruiken. Op Ofnir gaan de teksten over speerschachten, of van runestenen waar een man met zijn gezicht naar de grond toe begraven was, al dat soort dingen. Hele lompe onderwerpen. Op Futha hebben we verschillende teksten waarin er duidelijk wordt gezegd “nu spreekt de Völva” of “dit is een moeder die haar zoon zegent”, dat soort teksten.
Maria: en er worden veel walkuren (valkyries) genoemd.
Kai: Ja, ook dat. Op Futha hoor je echt de stem van de Vikingvrouwen. In de taal van toen, op smaak gebracht met het aloude Noorse dialect, gezongen en opgedragen door levende vrouwen van nu die zich openstellen voor aloude geesten en daarmee die energie naar buiten transporteren. Dat is anders op Ofnir. Ofnir is… “BWOOSH” in your face.
Chris: Ik geloof dat ik zelfs een paar recensies over Futha heb gelezen waarin er zoiets stond als “desondanks klinkt Futha hard en agressief en het gaat nog steeds over oorlog.” Dan denk ik; we zijn geslaagd! Want hoewel Futha vrouwelijk is, gaat het hier niet om cupcakes! Men heeft zo’n rare moderne opvatting over wat masculiniteit of femininiteit inhoudt. Ook het vrouwelijke omvat wilde, ruige geestkracht. Dat sommige mensen deze sonische verschillen kunnen horen en opmerken, betekent dat wij ons werk goed hebben gedaan. Wij proberen mensen altijd te wijzen dat we allemaal voortkomen uit dezelfde plek, en dat we niet gelijk maar gelijkwaardig zijn. Futha laat zien dat femininiteit niet per definitie zacht is. Het kan net zo goed furieus zijn.
Als je hiernaar kijkt vanuit een globaal perspectief, kun je zeggen dat er iets borrelt. Er is vernieuwde interesse in oude (pagan) tradities. Mensen denken over bewust leven, en mensen proberen vaker verbinding te krijgen met de natuur. Het is een soort volksbeweging. Waar denk je dat dit vandaan komt, en waar denk je dat dit heen zal gaan?
Maria: We leven in een tijd van groot verdriet; velen voelen zich ontbonden van de natuur en elkaar. Men weet niet meer zo goed waar ze bij horen en men voelt zich niet meer comfortabel in sociale omgevingen. Er heerst pijn en ongemakkelijkheid, en dat voelen we vooral aan bij de natuur en in de manier waarop mensen met elkaar communiceren. Daarom denk ik dat het heel normaal is dat men op zoek gaat naar natuurreligies zoals het heidendom of sjamanisme, en men geïnteresseerd is in muziek die geïnspireerd is door de natuur. Heilung is vrij vertaald genezing, en er is veel te genezen op dit moment in de wereld.
Kai: Het is een logische beweging die al in de jaren zestig begon. Het hippie tijdperk. Toen men begon na te denken over veranderingen, misschien zelfs al vlak na de Tweede Wereldoorlog: misschien moeten we op een andere manier vechten, geen atoombommen meer, of helemaal stoppen met vechten, dat soort gedachtes. Ik denk dat we nu zien dat het weer moeilijk wordt hier op onze planeet; het wordt alsmaar warmer, en we zouden eens wat aardiger voor elkaar kunnen zijn (en voor onze planeet) – wellicht minder ruzies en oorlog, wellicht iets rustiger aan doen? Weet je, ik denk dat mensen in een langzaam bewustwordingsproces zitten. Het is langzaam en het duurt een paar generaties, maar het is al in gang en ik denk dat we echt op weg zijn ergens naartoe. We zijn aan het leren!
Chris: We leven in paradoxale tijden. Aan de ene kant zijn we nog nooit zo ‘verbonden’ geweest als nu, aan de andere kant zijn we nog nooit zo geïsoleerd geweest, omdat we alles aanschouwen vanuit een beeldscherm. Naar buiten gaan, en jezelf in de natuur bevinden, zal die ervaring altijd verslaan. Het heeft veruit de beste resolutie en het geluid is geweldig; het is bijna een 3D ervaring weet je wel! (lacht) Deel uitmaken van iets dat zinvol is en echt – dat voor jou echt is – zal altijd synthetische ervaringen overtreffen. Voor mij is het dus een kwestie van authenticiteit, ‘echt’ zijn.
Toespitsend op onze eigen gemeenschap: we weten hoe de metalgemeenschap Heilung beleeft, maar hoe beleven jullie de metalgemeenschap?
Kai: Ik ben altijd een metalhead geweest.
Maria: Chris heeft daar een mooie metafoor over. Ken je de grond waar metaal uit wordt gewonnen? Het is héél zwart en donker. Wij denken graag dat Heilung die donkere aarde is waar het metaal in geboren wordt.
Chris: Het is niet bepaald shiney!
Maria: Nee, het is heel donker… En het riekt naar bedorven bladeren…
Wouw, heel mooi! Ok, waar is Heilung over tien jaar?
Kai: GROTER DAN OOIT!
Maria: We gaan nog steeds heel goed! Amplified history op de maan!
Chris: Ja jongens, waar zijn we eigenlijk over tien jaar? Dat is best een goede vraag. Kai. Jij bent degene die in de toekomst kan kijken. Dus vertel jij maar!
Kai: Een GIGANTISCH krijgerskoor, met DUIZENDEN krijgers! We komen binnenrijden op paarden en we houden menselijke offers op het podium en het bloed vliegt het publiek in! HAHAHAHA!
Maria: Ik vond dat stukje met de paarden wel leuk. Ik wil dan wel een wit paard!
Chris: Dan neem ik het zwarte paard, Kai krijgt de ezel. (lacht)
Kai: Nou dan is dat geregeld!
Lees ook deel één en deel twee van het interview met Heilung!
Links: