Het verhaal van Trelldom is in feite ook het verhaal van Kristian Eivind Espedal, beter bekend als Gaahl. Het is heel goed mogelijk dat de naam van deze vakbekwame en getalenteerde stemkunstenaar beelden oproept van lange kepernagels, afgehakte schapenkoppen en gekruisigde mensen. Het zijn die beelden van Gorgoroths Black Mass Krakow (2004), die de band vastleggen op de top van zijn kunnen, die nog het meest in ons collectieve geheugen gebeiteld staan. Maar Gaahl is zoveel meer dan een blackmetalvocalist met een uitzonderlijk stembereik. Eens bevrijd uit de ketenen van Gorgoroth heeft de man zich volledig weten te ontplooien en zo kregen we sinds 2007 steeds meer van het genie en de creatieve ontboezemingen van deze uitzonderlijke artiest te zien/te horen.
Eerst richtte hij samen met ex-Gorgoroth-bassist King ov Hell God Seed op, wat leidde tot een nieuw album, dat ondanks duidelijke Gorgoroth-referenties toch al een breder en gedurfder muzikaal pallet liet horen. Na het heengaan van God Seed en het afscheid van King ov Hell in 2015 werd Gaahls Wyrd boven de doopvont gehouden, dat grotendeels uit dezelfde bandleden bestond: Lust Kilman en Sir op gitaar en Baard Kolstad op drums. Live bracht Gaahls Wyrd een bloemlezing uit de muzikale carrière van Gaahl, maar in 2019 kwam dan toch een eerste album uit: GastiR – Ghosts Invited. De muziek werd door Gaahl zelf beschreven als “expressieve, esoterische, extreme metal” en stond heel ver af van het brute blackmetaloffensief dat we kennen van Gorgoroth. Zowel vocaal als instrumentaal werden heel wat grenzen opgeblazen en zo kregen we een fris, soepel en afwisselend album te horen: heel sfeervol en heel rijk aan muzikale ideeën. De grootste rijkdom lag hier vooral in Gaahls eigen vocale compartiment. Naast een hese schreeuw en een schimmige grom liet hij ons ook cleane zang, gesproken woord en sfeervol gefluister horen.
Ondertussen trad Gaahl ook nog op als gastvocalist bij Wardruna en naast zijn muzikale carrière ontpopte hij zich gaandeweg tot kunstenaar, acteur en wijnkenner. Kristian Eivind Espedal is een veelzijdige en uitermate boeiende artiest die een heel traject heeft afgelegd mét en ná Gorgoroth. Als er echter één constante is in het oeuvre van deze iconische Noorse stemvirtuoos, dan is dat wel Trelldom. De oprichting van Trelldom in 1993 was Gaahls eerste wapenfeit binnen black metal en de start van een indrukwekkend parcours. Het traject van Trelldom oogt daarmee vergeleken misschien wat minder impressionant, met slechts drie albums in 32 jaar (vier als je …by the Shadows… er al bij rekent), maar vergis u niet: Trelldom levert elke keer kwaliteit en de evolutie doorheen deze albums toont Gaahl in al zijn facetten. Til evighet… (“Voor altijd…”) was een blackmetalalbum uit 1995 dat klinkt als… een blackmetalalbum uit 1995: extreem maar heel luisterbaar en propvol sterke riffs. Het was misschien nog het best te vergelijken met Satyricons The Shadowthrone, met hier en daar een vleugje De Mysteriis Dom Sathanas: het soort black metal waar je (als liefhebber van het genre) gerust dagenlang aan een stuk zou naar kunnen luisteren dus.
Op album nummer twee, Til et annet… (“Naar een ander….”, 1999), horen we wel al dat iconisch krassende stemgeluid van Gaahl, maar het album is op zich atmosferischer, organischer en onconventioneler dan bijvoorbeeld Incipit Satan (dat het jaar daarna zou uitkomen). Zelfs op dat moment, tijdens de hoogdagen van Gorgoroth, begint het creatieve genie van Kristian Eivind Espedal zich al te ontwikkelen en te onderscheiden en is de evolutie naar Gaahls eigenzinnige visie op black metal ingezet. Het mag dan wel enigszins verbazen dat hij acht jaar later terugkomt met een album dat van de drie Trelldom-releases misschien wel het dichtst aanleunt tegen het werk van Gorgoroth. Anderzijds hoeft het dan weer niet te verbazen, want dit waren de hoogdagen van Gorgoroth en logischerwijs werd Gaahl zelf ook door het succes meegetrokken. Soms betrapt me het gevoel dat Til minne… de ideale opvolger zou geweest zijn voor Ad Majorem Sathanas Gloriam (dat het jaar daarvoor uitkwam), maar daarvoor is het misschien net iets te eigenzinnig. Til minne… is een indrukwekkend werkstuk met veel rauwe woede, maar ook met veel diepgang en een aantal unieke persoonlijke keuzes (zeker naar het einde toe).
Zo komen we dus tot de conclusie dat het traject van Trelldom ook het creatieve traject van Kristian Eivind Espedal als artiest perfect reflecteert. Bewust wordt de naam Gaahl voor …by the Shadows… niet meer gebruikt. Wie GastiR – Ghosts Invited al heeft beluisterd, weet dat de duistere basis van zijn verleden wel is gebleven, maar dat hij daar een totaal nieuwe muzikale fantasiewereld rond heeft opgebouwd. Espedal is onvoorspelbaar, excentriek en onconventioneel: de muziek die hij nu maakt komt recht uit het hart. Dat maakt die muziek nu net zo interessant, maar daarom niet altijd makkelijk voor de luisteraar. Anderzijds is Trelldom ook veel meer dan enkel Kristian Espedal. Meer nog, de meeste nummers op dit nieuwe album zijn geschreven door oudgediende en ex-God Seed-gitarist Sir (Stian Kårstad). Hij en Espedal vormen sinds 1997 het kloppende hart van Trelldom, hoewel Espedal zelf toch het brein achter deze band blijft. Dit gezegd zijnde kunnen we …by the Shadows… over ons heen laten spoelen…
Dat Trelldom anno 2024 heel wat grenzen heeft verlegd in vergelijking met Trelldom anno 2007 wordt al duidelijk bij het openingsnummer: The Voice of What Whispers. Eerste opvallende observatie: het Noors is vervangen door Engels. Het oude wordt vervangen door het nieuwe, en dat hoor je ook in de muziek. Trelldom heeft de ketenen van black metal nu volledig afgeworpen en verrast met een gedurfde mix van alternatieve rock (dat ik bij de drumritmes en openingsriffs onwillekeurig moet denken aan Queens Of The Stone Age zegt genoeg denk ik), psychedelische rock en jazz (daarvoor werd saxofonist Kjetil Møster aangetrokken), maar met een zwartgeblakerd tintje. Een ritmische stuwing van de gitaren wordt begeleid door jazz-brushes op de drums, diep resonerende, licht chaotische saxofoonfantasieën en een uitgebreid psychedelisch instrumentarium. Pas wanneer Espedals diep declamerende stem invalt lijkt alles op zijn plaats te vallen: je voelt de spanning, maar ook de duisternis binnensijpelen. Even later fluistert zijn (De) stem dan ook effectief en wordt de chaos nog nadrukkelijker opgezocht. Op de achtergrond horen we op het einde dan ook enkele blackmetalriffs, die…
Wat volgt is een instrumentaal intermezzo, waarbij een wispelturige, dolgedraaide saxofoon de hoofdrol speelt. Return the Distance is moeilijk te doorgronden en voelt aan als experimentele improvisatie, maar daarom mist het ook richting. Ik vind het ook een nogal anoniem nummer. Dat is dan heel anders bij Between the World, dat in al zijn mysterieuze, zwoele sereniteit heel transparant overkomt. Dit is een heel sfeervol, broeierig, mid-tempo nummer waarin elementen van groove en blues doorschemeren. Espedals zachte, fluisterend pratende en helder zingende stem leidt het nummer doorheen een mist van repetitieve riffs en makkelijk in het gehoor klinkende leadmelodieën. Je voelt dreiging, maar ook een soort hypnotische zalving.
Het vreemd getitelde I Drink out of My Head brengt dan eindelijk wat meer animo in de keet, maar daarnaast is het toch vooral het vreemdste nummer op …by the Shadows… Dit is moderne, avant-gardistische metal in zijn meest experimentele vorm (alhoewel het metal-gehalte hier toch ook weer niet al te hoog ligt). Enkel een band als Dødheimsgard, in zijn huidige vorm, zou dit soort vreemde hersenspinsels nog aandurven. De ene keer swingt het nummer op frivole wijze, op een ander moment rockt het lekker weg met een aantal soepele riffs, maar vooral naar het einde toe vervliegt de muziek opnieuw in een warrige wolk van onsamenhangende geluiden. Espedal zingt hier op imperatieve maar tegelijk melancholische wijze de longen uit zijn lijf, deels ondersteund door een achtergrondkoor. Gedurfd en baanbrekend is dit zeker wel, maar het blijft bij dit soort nummers toch nog altijd moeilijk om voldoende houvast te vinden.
Dat we van dit album alles kunnen verwachten, behalve traditionele black metal, is ondertussen wel duidelijk. Hiding Invisible neemt me terug naar Conversing With Ghosts, de debuut-EP van de esoterische horrorblackband Kamra uit Slovenië. Het trage, dromerige nummer is een oefening in mystieke transcendentie in de lijn van Blut Aus Nord, Inferno en Schammasch, met een donkere, onheilspellende insteek en hier en daar elementen uit doom metal. De blaasinstrumenten lijken quasi willekeurig tussen de gitaren op te duiken en de vocale inbreng beperkt zich tot grommen, gehijg en kil gejammer. Als we nog niet helemaal gedesoriënteerd waren, dan zijn we dat nu wel.
Hoewel elk nummer duidelijk zijn eigen stijl en invalshoek heeft, blijken experimenteren, progressieve klanken, gedurfde keuzes en een gebrek aan structuur (noem het gerust chaos) wel de vaste krijtlijnen te zijn. Trelldom breekt met zijn verleden en de conventies van zijn geliefde subgenre om ons een zwoel, onvoorspelbaar album aan te bieden.
Ook het titelnummer volgt de (niet-bestaande) lijn van de rest van het album, en combineert daarbij de uptempo alternatieve rock van The Voice of What Whispers met de psychedelica van I Drink Out of My Head. Op zich is By the Shadows wel een behoorlijk toegankelijk nummer, al klinkt het dan heel modern en onconventioneel. Er is hier veel diepgang en veel afwisseling in sfeer en tempo te horen (meer dan in de andere nummers). In het tweede deel horen we eindelijk ook een beetje oprechte woede in Espedals stem opborrelen, met diep grommende en geëmotioneerde uitroepen. Dit is niet alleen het langste, maar ook het meest complete nummer van dit album. Een perfect toonbeeld van de nieuwe stijl die Trelldom hier hanteert.
Trelldom vernieuwt, verwart en verbaast, en gaat daarbij veel rigoureuzer te werk dan op de eerste releases van Gaahls Wyrd. Het is lovenswaardig dat Espedal en Sir onze horizon willen verbreden, maar de hamvraag is toch: “Is de wereld hier klaar voor?”. Op de vraag “Ben ik hier klaar voor?” moet ik persoonlijk toegeven dat dat niet het geval is. Daarom komt …by the Shadows… voor mij als een ontgoocheling. Wie deze recensie leest uit een voorliefde voor eerder werk van Gaahl/Kristian Eivind Espedal, zal mogelijk met hetzelfde gevoel achterblijven. Lezers die houden van een meer artistieke, gedurfde kijk op extreme metal en die niet vies zijn van dergelijk cross-over pionierswerk, zullen dit mogelijks wel kunnen smaken (al is het dan nog steeds vrij ontoegankelijk). Maar ja, die mensen zijn deze recensie waarschijnlijk niet aan het lezen.
Kristian Eivind Espedal is een grenzenverlegger, en laat dat nu net zowel de belangrijkste troef als het grootste manco van dit album zijn. Roekeloos of onverschrokken? Het is maar hoe je het bekijkt…
Score:
75/100
Label:
Prophecy Productions, 2024
Tracklisting:
- The Voice of What Whispers
- Exit Existence
- Return the Distance
- Between the World
- I Drink out of My Head
- Hiding Invisible
- By the Shadows
Line-up:
- Kristian Eivind Espedal – Stem
- Kenneth Kapstad – Drums
- Stian Kårstad – Gitaar, basgitaar, elektronica
- Kjetil Møster – Saxofoon, klarinet, elektronica
Links: