Laat ik eens beginnen met een bekentenis. Wat betref Ayreon ben ik een zogenaamde ‘late adopter’. Op het Pure Air-album van Anneke van Giersbergen hoorde ik heus al de schoonheid van het Ayreon-nummer Valley of the Queens maar, net als Herman The Planet Smasher uit het werk van Devin Townsend, ben ik nu eenmaal geen groot fan van musicals. Pas met de release van Ayreon Universe, Best of Ayreon Live in 2018 ging ik volledig voor de bijl. De songs, de zang, de muzikaliteit, het spelplezier en zelfs een beetje humor braken het laatste beetje verzet. Toen ik vrijdag 13 september 2019 het eerste van de vier Ayreon-optredens in dat weekend bijwoonde, was het dan ook voor het eerst dat ik dat ik het project van Arjen Lucassen live zag. En het moet me van het hart: anders dan veel andere aanwezigen had ik de nodige moeite om de muziek die avond helemaal tot me door te laten dringen. Terugkijkend waren de enormiteit van de productie, inclusief de ‘ full on-performance’ van Star Trek-acteur John de Lancie, misschien wat veel om in te nemen. Maar wat gebeurt er als we het allemaal rustig in de huiskamer nog eens tot ons kunnen laten komen? Dan is er ineens een fraaie registratie die niet (of toch zeker niet veel) onderdoet voor het eerder genoemde, licht fantastische Ayreon Universe.
Het is dan ook geen verrassing dat de vocalisten op zeer hoog niveau presteren. Waar op de vrijdag Fish duidelijk moeite had met zijn performance, lijkt hij op deze release wat van zijn vorm hervonden te hebben. Zo is zijn timing in het gesproken stuk in Isis and Osiris erg mooi. Dat de jaren niet ongemerkt aan zijn stem voorbij gaan horen we echter ook. Geen slijtage vertoont de stem van Damian Wilson zoals hij laat horen in zijn gloedvol gezongen partijen in Across The Rainbow Bridge. Die andere publieksfavoriet Anneke van Giersbergen straalt op The Garden Of Emotions maar vooral op het breekbare Valley Of The Queens (met fraaie dwarsfluitpartij van Thijs van Leer (Focus)). Het applaus na laatstgenoemd, zeker niet eenvoudig te zingen nummer spreekt boekdelen.
Arjen Lucassen zelf staat niet graag op een podium, maar heeft als ‘the Hippie’ een grote rol in het verhaal. Hij moest er dan ook stevig aan geloven dat weekend in Tilburg. Als je hem zo bezig hoort en ziet, vraag je je, zoals wel vaker bij mensen met dergelijke angsten, af waar dat ongemak toch vandaan komt. De man lijkt het allemaal heel natuurlijk te doen. Zo houdt hij zich met zijn herkenbare Engelse (Bowie-)accent toch maar mooi staande tussen de vocale kracht van ‘the Roman’ (Edwin Balogh) en ‘the Knight’ (Wilson).
Het geluid is, zoals we inmiddels van de tandem Lucassen/Van den Broek zijn komen te verwachten, uitstekend. Zo delft ook in de drukke proggy stukken met toetsen, gitaren, bas én dwarsfluit (Amazing Flight) geen der instrumenten het onderspit. De hiervoor genoemde titels behoren zeker tot de hoogtepunten, maar een bijzonder moment volgt wanneer Robby Valentine zich (aan het begin van cd 2) achter de vleugel zet voor een vingervlugge improvisatie, die – in ieder geval op de avond zelf – grote indruk maakte. De daaropvolgende uitvoering van The Mirror Maze laat horen hoeveel aandacht er aan de details in de muziek is besteed. Die aandacht (en ook de Beatlesque zang) doen de gedachten onwillekeurig uitgaan naar The Analogues, die Nederlandse The Beatles-tributeband die onvermoeibaar op zoek blijft naar de origineel gebruikte instrumenten om precies het juiste geluid te creëren.
In Evil Devolution mag Future Man de vraag beantwoorden of leven wel echt leven is zonder gevoel. Het is de ultieme ‘cosmic question’ waarop het antwoord, zoals we allemaal weten, 42 zou moeten zijn. Ayreon zelf komt echter tot de conclusie dat leven zonder wijsheid en passie geen stand zal houden. U ziet, de grote onderwerpen worden niet geschuwd. Grote songs echter ook niet want The Two Gates is een ander hoogtepunt, met zijn fraai stampende toetsenpartijen (ja dat kan) en het kenmerkende Ayreon-koorgeluid. Het laatste lijkt welhaast een vanzelfsprekendheid, maar is het natuurlijk niet. Daar zal de sterke stem van Marcela Bovio ook wel voor iets tussen zitten.
Met het opnieuw Beatlesque pakkende Another Time, Another Space en een door de aanwezigen uitgeroepen ‘Remember forever!’ komt de Electric Castle-set vervolgens tot een einde en wordt het tijd voor de Other Tales. In zijn recensie van het optreden van vrijdag 13 september 2019 stelde collega Marco dat deze na het machtige eerste deel toch een beetje voelden als een voorgerecht na een copieuze maaltijd. Inzake de concertervaring, waar gebruikelijk wordt toegewerkt naar een climax, kon hij het niet treffender omschrijven. Echter, ook dit deel van de show laat zich in de relatieve rust van huis, auto, et cetera op een andere manier beluisteren. Nu denk ik eerder aan een aantal dessertrondes waarin de kok van die copieuze maaltijd nog even Heston Blumenthal-gewijs de andere (soms wat excentrieke) kant van zijn repertoire laat zien.
Shores Of India (van The Gentle Storm) blijft nog redelijk dichtbij het eerder gebrachte. Wanneer de magistrale oosterse melodie invalt krijgen we toch klein beetje kippenvel, hetwelk nog wordt versterkt door het bij vlagen heftiger metaldrumwerk van Warby. Afwijkender is het elektronische geluid van Ashes (van Ambeon) waarboven het smaakvolle gitaarwerk nog even een glansrol pakt. Out In The Real World (van Stream of Passion) is dan weer folky en vrolijk en wordt vooral staande gehouden door de zang van Bovio. In Twisted Coil (van Guilt Machine) wordt maar weer eens een ander groot thema aangepakt: ‘Ben ik schuldig door te leven?’. Uiteraard is de stemklank van Damian Wilson aanmerkelijk anders dan die van Jasper Steverlinck die het origineel inzong, maar Wilson zet het nummer in het eerste deel redelijk naar zijn hand om naar het einde toe echt zijn kracht te laten horen. Het brengt het publiek ertoe zijn naam te scanderen.
Waar het luchtige Pink Beatles in a Purple Zeppelin van het Arjen Anthony Lucassen-album het meest ‘quirky’ van de desserts is, daar is het afsluitende Songs Of The Ocean vermoedelijk het meest bekend. De song van het Star One-project heeft in het refrein (je weet wel: ‘We shape life, we travel space’) misschien wel de sterkste vocale partij die Arjen ooit geschreven heeft. Het wordt dan ook hard meegezongen en voor één keer stoort dat niet. Met het staande slot komt ook de release tot een einde. We hebben dan meer dan twee uur en twintig minuten hoogstaande muziek (en zang) achter de rug.
Met Ayreon heeft Arjen Lucassen zijn eigen plek in de muziekwereld gecreëerd. Electric Castle Live And Other Tales is een mooie toevoeging aan dat eigen universum. De release komt in diverse formaten oplopend tot aan een super deluxe houten boxset. Voor de precieze mogelijkheden, kijk je het best even op de website van Arjen zelf.
Label:
Music Theories Recordings, 2020
Tracklisting:
- Welcome to the New Dimension
- Isis and Osiris
- Amazing Flight
- Time Beyond Time
- The Decision Tree
- Tunnel of Light
- Across the Rainbow Bridge
- The Garden of Emotions
- Valley of the Queens
- The Castle Hall
- Tower Of Hope
- Cosmic Fusion
- Robby Valentine
- The Mirror Maze
- Evil Devolution
- The Two Gates
- Forever The Stars
- Another Time, Another Space
- Shores of India
- Ashes
- Out in the Real World
- Twisted Coil
- Kayleigh
- Pink Beatles in a Purple Zeppelin
- Songs of the Ocean
Line-up:
- Arjen Lucassen – Vocalen, gitaar
- Fish – Vocalen
- Anneke van Giersbergen – Vocalen
- Damian Wilson – Vocalen
- Edward Reekers – Vocalen
- Edwin Balogh – Vocalen
- George Oosthoek – Vocalen
- Simone Simons – Vocalen
- Mark Jansen – Vocalen
- John Jaycee Cuijpers – Vocalen
- Marcela Bovio – Vocalen
- Dianne van Giersbergen – Vocalen
- Jan Willem Ketelaars – Vocalen
- John de Lancie – Verteller
- Thijs van Leer – Dwarsfluit
- Ed Warby – Drums
- Johan van Stratum – Basgitaar
- Joost van den Broek – Keyboards
- Marcel Singor – Gitaar
- Ferry Duijsens – Gitaar
- Bob Wijtsma – Gitaar
- Ben Mathot – Viool
- Robby Valentine – Vleugel
Links: