Zware Metalen woonde in december de albumpresentatie van Kvitravn bij: het nieuwe album van Wardruna. Online uiteraard, want in tijden van een pandemie gaat het allemaal nèt even anders. En zo verhuisde redacteur Black Swan van de door haar werkgever ietwat vroeg in de maand georganiseerde digitale Escaperoom en Kerstborrel in MS Teams, met een verdomd goed excuus naar Zoom, voor de echt gewichtige zaken in het leven. Benieuwd naar wat er zou komen en vooral naar wat er te horen zou zijn.
Gastheer van de albumpresentatie is Alexander Milas, oud-archeloog, ex-journalist en tevens de producer van een vierdelige documentaire over Wardruna. Bandleider Einar Selvik is ook aanwezig, vanuit een andere (studio)ruimte weliswaar, en wordt door Milas geïnterviewd. Hij zal enkele nummers van opkomend album Kvitravn in akoestische setting ten gehore brengen. Een voorproefje. Om het hele album te kunnen luisteren moeten we helaas dus nog even geduld hebben… Wat volgt is een goed gesprek, onderbroken door enkele muzikale intermezzo’s, waarbij de aanwezigen uiteraard ook in de gelegenheid worden gesteld hun vragen aan Einar te stellen.
‘Sowing new seeds, strengthening old roots’
Wardruna. Einar Selvik richtte het muzikale genootschap in de beginjaren van 2000 op samen met Lindy-Fay Hella en (inmiddels ex-lid) Gaahl. Sinds 2009 bracht Wardruna de Runaljod– trilogie uit, gebaseerd op de vierentwintig proto-Noorse runen, in 2018 gevolgd door album Skald, waarop Einar als zanger/verteller een impressie van zijn artistieke werk ten gehore brengt. En vandaag zijn we aanbeland aan de vooravond van het verschijnen van album nummer vijf. Kvitravn borduurt in muzikale zin voort op de Runaljod-trilogie, maar Wardruna slaat met dit nieuwe album evengoed ongebaande paden in en heeft zich muzikaal verder ontwikkeld.
Na een korte introductie door Milas, waarbij hij de bijzondere omstandigheden als gevolg van het coronavirus uiteraard niet onbenoemd laat, komt Einar in de conversatie. Allereerst komen we te spreken over ‘performing to the faceless’ (zo’n digitale meeting is voor een muzikaal kunstenaar en meesterverteller toch een beetje een gruwel) en de titel van het nieuwe album dat de betekenis ‘White-Raven’ draagt, tevens de artiestennaam van Einar Selvik. De raaf is een centrale figuur in de Noordse mythologie en daarmee ook bepalend in het landschap. Het dier symboliseert een brug tussen mens en natuur, maar ook tussen leven en dood, als een soort boodschapper. Witte dieren hebben bovendien deze profetische gevoelswaarde, aldus Einar: ‘Witte dieren vertegenwoordigen in de (Noordse) mythologie een zekere vorm van verandering en zijn daarmee een sterk symbool voor die verandering, misschien zelfs hoop.
Op de vraag waar Wardruna de inspiratie voor Kvitravn vandaan heeft, antwoordt Einar dat, ‘na een project van 15 jaar waarin de voltooiing van de Runaljod– trilogie centraal stond, er in eerste instantie een leegte was. Een vacuüm dat aanvoelde als een combinatie tussen opluchting en depressie.’ Op zoek naar een nieuwe richting, gaat Wardruna op Kvitravn meer de diepte in en zijn de nummers bovendien persoonlijker. Dit zorgt ervoor dat mensen zich op verschillende manieren kunnen identificeren met de muziek en er op verschillende wijzen betekenis aan kunnen ontlenen.
De nummers die Einar componeert komen op een bijzondere wijze tot stand. Dit proces gaat ongeveer als volgt: Einar trekt erop uit, zoekt ten diepste verbinding met de natuur en stelt zich open voor alles om zich heen, op zoek naar inspiratie: geluiden, antwoorden, oude animistische gebruiken… Het is een soort zwerven, dat een krachtig element van verlangen in zich draagt. ‘Ook als je ver van huis bent kun je je heel erg thuis voelen. Soms is dit gevoel zelfs sterker dan wanneer je gewoon thuis bent’, zegt Einar. Het creatieve totstandkomingsproces van een Wardruna-nummer is omvangrijk en duurt lang. ‘The songs take me where they want to go, instead of me putting them into a shape.’
Bezield vertelt hij verder. Over dat de natuur heilig is. En hoe we dat helaas heden ten dage dreigen te vergeten. ‘We start forgetting it long time ago’, verzucht Einar. En hij bedoelt dit niet alleen in religieuze of spirituele zin. Het gaat om de houding van de mens ten opzichte van de natuur, daar loopt het mank. De host van vanavond grijpt zijn kans en brengt het gesprek terug op de pandemie: Kvitravn is tot stand gekomen voor de wereldwijde uitbraak van het coronavirus. In hoeverre plaatst de huidige situatie, de pandemie, het album in een ander licht? Einar antwoordt dat de pandemie geen ander licht op het album laat schijnen anders dan wat hij al aangaf, ‘namelijk dat we als mensen nadrukkelijk onderdeel uitmaken van de natuur en geen heersers zijn óver de natuur. De pandemie is in die zin het bewijs dat er ontegenzeggelijk een tegenreactie volgt als we de natuurlijke orde niet respecteren en (teveel) verstoren.’
Terug naar de muziek. Op Kvitravn treffen we naast ‘longtime partner in crime’ Lindy-Fay Hella ook (een koor met) traditionele zangers aan. Deze dames – het zijn allemaal vrouwen – zorgen ervoor dat de Noordse traditie nog altijd levend wordt gehouden. ‘Je wortels doen ertoe. We leren van het verleden zodat we de dingen vandaag de dag beter kunnen aanpakken’, verklaart Einar. Kennisoverdracht vindt enerzijds plaats door boeken te lezen, maar ook door naar buiten te gaan en de natuur op te zoeken. ‘Ik jaag als het ware op nieuwe nummers door eropuit te trekken. ‘I’m constantly chasing this songs, that’s my curse’ zegt hij erover. Als er zich eenmaal een nieuw nummer heeft gevormd in mijn hoofd, keer ik snel terug om het op papier te zetten. Mijn benadering in het creatieve proces is intuïtief: met mijn oren en overige zintuigen. Maar ook academisch gestoeld: ik sta in contact met een team van wetenschappers die zich verspreid over de wereld bevindt en die me helpt op het gebied van historische en praktische kennis als het gaat om oude tradities en de (diepgaande) vervlechting met de huidige tijd.’
Op Kvitravn keren eerder gebruikte oud-Noordse instrumenten terug, maar ook nieuwe typen van deze zelfde instrumenten. Geitenhoorns, een keur aan houten fluiten en fluiten gemaakt van beenderen. Ook maakt Wardruna in de muzikale composities gebruik van drones (in de muzikale betekenis van aanhoudende tonen), die afkomstig zijn van samples van de genoemde instrumenten.
In antwoord op een aantal vragen van aanwezigen bij de albumpresentatie vertelt Einar kort over andere activiteiten die hij onderneemt en ondernomen heeft, zoals zijn bijdrage aan de soundtrack voor de videogame Assassin’s Creed Valhalla en de serie Vikings. In deze laatste is hij ook als acteur te zien. Daarover zegt hij enigszins gekscherend ‘dat hij vooral zichzelf speelt en dat het daarmee niet echt een uitdaging vormde’ (lacht). Over de Vikingentijd en meer in het algemeen het begrip ‘Vikingen’ vertelt Einar dat het begrip als zodanig wat hem betreft problematisch is geworden. De gehele Noordse cultuur wordt in één woord gevangen, terwijl het geen recht doet aan de reikwijdte van de cultuur en de historische feiten. Daarom gebruikt Wardruna het woord Vikingen ook niet maar spreekt consequent over de Noordse cultuur.
De host springt over naar een vraag over de rol die ‘het weer’ speelt in de muziek van Wardruna en vraagt of Einar dit eens kan toelichten? Hij antwoordt dat natuur en cultuur in principe gevormd worden door de omgeving. ‘Noordse muziek is vrij donker en melancholisch van aard. De natuur, en in dit geval ook de weersomstandigheden, spelen daar een prominente rol in.’ Gelooft Einar dat de natuur ons dingen probeert te vertellen? Wat een mooie vraag! En het antwoord dat daarop volgt vind ik misschien wel het meest memorabele moment van dit gesprek waar ik gelukkigerwijs voor Zware Metalen getuige van mag zijn. ‘Ja, dat heeft ze altijd gedaan en dat doet ze nog steeds’, zegt Einar. ‘De natuur heeft altijd tot ons gesproken, maar wij (de mensen) hebben vanaf zeker moment verzuimd naar haar te luisteren.’
Vanavond luisteren we niet alleen naar Einar de verteller, uiteraard brengt hij ook muziek ten gehore. In zijn eentje vanuit de studio treedt hij op voor een gezichtsloos publiek dat ademloos luistert (op te maken uit de reacties in de chat). We luisteren in eerste instantie naar een skaldische versie van het nummer Munin, dat gaat over één van de raven van de god Odin. Ook brengt hij delen van het nummer Andvevarljod ten gehore. Een nummer dat verhaalt over het idee dat iemands geest op de één of andere manier verbonden is, zowel voor je geboorte als nadat je bent geboren.
Op de vraag wat Einar hoopt dat de luisteraar ervaart als hij straks voor het eerst Kvitravn integraal kan beluisteren denkt hij kort na. Dan besluit hij: ‘I created the songs because I liked them. My focus is not on the audience when I’m in creative mode. I hope it resonates… All the lyrics, the poetry… It’s very open ended.’ En daarmee laat hij volop ruimte aan de luisteraar als het aankomt op interpretatie, op duiding, op betekenis.
Ik kan niet wachten om met een dergelijke aanbeveling tot besluit integraal naar Kvitravn te mogen luisteren!
Links: