Le Guess Who? staat internationaal aangeschreven als één van de meest toonaangevende muziekfestivals ter wereld. Ieder najaar wordt Utrecht vier dagen lang ingenomen door de grensverleggende geest van het evenement en scharrelen er duizenden muziekliefhebbers door de stad om nieuwe ontdekkingen te doen. Niet alleen alle zalen van het imposante TivoliVredenburg-complex worden ingezet, ook kleinere poppodia, clubs, kerken, theaters, bioscopen, ateliers en brouwerijen worden bij het festival betrokken. Het levert een eclectische, diverse, multiculturele en internationale sfeer op die binnen Nederland ongekend is. Ondanks de sporadisch zware programmering is Le Guess Who? nog nooit verslagen door Zware Metalen. Daar is deze editie verandering in gekomen naar aanleiding van een enerverend gesprek met curator Kevin Richard Martin (a.k.a. The Bug) over het metalgenre. Redacteur Antal neemt op donderdag zijn curatie onder de loep met Caspar Brötzmann Massaker, Godflesh (dat onaangekondigd alleen nummers van Streetcleaner speelt) en Earth. Pim struint vrijdag, zaterdag en zondag door Utrecht om overige zware tonen op te vangen, maar geeft zich ook over aan het duizelingwekkend veelzijdige programma en verdwaalt in het muzikale labyrint dat Le Guess Who? is.
Caspar Brötzmann Massaker (donderdag 9 november, TivoliVredenburg Ronda, geschreven door Antal)
Als er een rode lijn loopt door de curatie van The Bug, dan is het wel het pionierende gehalte van de verschillende bands op deze donderdagavond. Naast Godflesh en Earth is er ook Caspar Brötzmann Massaker, dat uit een heel ander vaatje tapt. De pionierende gitarist Caspar Brötzmann brengt het “powertrio dat alle andere powertrio’s overbodig maakt” naar Utrecht om daar gedurende vijftig minuten ogenschijnlijke herrie te presenteren aan het publiek. Bij benadering blijkt niets minder waar, want het brede scala aan geluiden dat uit het zes-snarige apparaat van Caspar tevoorschijn wordt getoverd, werkt naar zware riffs en repetitieve grooves toe waar de rest van de band op eigenzinnige wijze een stabiele basis voor biedt. Ondanks het ietwat industriële karakter van de muziek en de podiumpresentatie, gaat er ook een lichtelijk flamboyant gevoel uit van de band. Meneer Brötzmann zelf is hier grotendeels voor verantwoordelijk dankzij zowel zijn speelstijl als zijn interactie met het publiek. Die eerste factor laat een geperfectioneerde beheersing van zijn instrument zien, waar het tweede element zich kenmerkt door het regelmatig opeisen van de aandacht: een simpele hand in de lucht en een statige blik, om vervolgens een blik noise open te trekken dat alle elegantie van het moment teniet doet. Ondanks de talrijke noisebands die de scene rijk is, is de relevantie van de band na dertig jaar pijnlijk duidelijk. Aan een bezieling als deze ontbeert het jammer genoeg te vaak.
(Caspar Brötzmann Massaker, geschoten door Erik Luyten)
Godflesh (donderdag 9 november, TivoliVredenburg Ronda, geschreven door Antal)
De verschillen tussen de bands tijdens het gecureerde evenement van The Bug vallen op, zeker als de bands elkaar dan in een gestaag tempo opvolgen om dezelfde zaal op geheel eigen wijze te bloot te stellen aan extreme muziek. De tweede band die de Ronda tijdens deze avond onder handen zal nemen, is Godflesh. Nu behoeft deze band hopelijk geen introductie, maar voor de leken onder ons toch even een korte beschrijving: Godflesh is het geesteskind van Justin Broadrick en G. C. Green, wiens samenwerking teruggaat naar 1982. De pioniers van de industrial metal combineren een drummachine, een nadrukkelijk aanwezige bas en schurende gitaren met spaarzame, geschreeuwde vocalen, om op die manier slopende riffs en ontzagwekkende grooves uit te rollen. Het pièce de résistance is Streetcleaner, een smerige en rauwe plaat, die geroemd wordt om de tomeloze agressie die het laat horen. Laat Streetcleaner nu ook het album zijn dat de band speciaal voor Le Guess Who? integraal naar het podium brengt, een verrassing (voor mij dan in ieder geval) die eenieder die van extremiteit houdt, zal verblijden. Like Rats is het salvo waarmee geopend wordt en kan gelijk op bijval van het publiek rekenen: nekken worden gerekt en decibellen worden aanbeden. Gedurende het optreden zijn de staccato ritmes die worden omhangen met laag op laag van verwrongen tonen de constante factor die het publiek over het randje duwt. De apocalyps wordt ingeluid en het publiek kan enkel toekijken hoe Godflesh het podium pakt en voor niets of niemand op zal geven. Maar hoe kan dat ook als dit het einde der tijden is?
(Godflesh, geschoten door Tim van Veen)
Earth (donderdag 9 november, TivoliVredenburg Ronda, geschreven door Antal)
Van beklemmende ritmes en oorverdovende riffs gaan we naar eindeloze repetitie en een hoofdrol voor ruimtelijkheid: het contrast had niet groter kunnen zijn. Grofweg dertig jaar geleden had Earth wel degelijk aan de definitie van beklemmend en oorverdovend voldaan, maar sinds 2005 is Dylan Carlson een nieuwe richting ingeslagen met zijn band. Eindeloze vergezichten waarin het stof over de zanderige vlaktes waait en de leegte haast tastbaar wordt. De bandnaam is geïnspireerd door Black Sabbath (Earth was de naam van de legendarische band voor Iommi en kompanen de titel van de film Black Sabbath op de gevel van de bioscoop zagen staan), maar het is pas sinds het dit jaar verschenen Full Upon Her Burning Lips dat de invloed van de vaders van de heavy metal ook muzikaal écht tastbaar zou worden. De set die op Le Guess Who? ten gehore wordt gebracht, bestaat nagenoeg alleen uit materiaal van dat nieuwe album, iets wat de verschillende invloeden van de band heel expliciet maakt. Vooraf was al duidelijk dat de nadruk op de nieuwe plaat zou liggen, aangezien de opstelling van de band slechts uit twee gitaristen en een drummer bestaat.
Het spel van Carlson is wat rommelig vanavond, maar daar doet de sfeer van de uitgebreide composities niet voor onder. Aan zijn speelstijl valt wel het een en ander op, want zelden heb ik de frontman zo bombastisch zien spelen: met zijn gitaar hoog in de lucht vormt zijn manier van spelen een schril contrast met de rustige aard van de muziek. Stiekem bekruipt me het gevoel dat er het een en ander is afgekeken bij Caspar Brötzmann, maar de aandacht die op de gitaar en de resonerende klanken die eruit voortkomen wordt gelegd, is passend voor het genre. Een kanttekening is dat het nieuwe materiaal de vuurdoop niet zonder kleerscheuren doorstaat, waarbij met name de eentonigheid (ja, echt) van het materiaal de atmosfeer wat teniet doet. Gelukkig neemt het einde van de set dan een onverwachte wending en wordt er een versie van The Bees Made Honey In the Lion’s Skull neergezet zoals die zelden wordt gehoord. De aanwezigheid van een tweede gitaar maakt dat er een unieke gelaagdheid aan de moderne klassieker wordt gegeven, een gegeven waarmee deze set waardig wordt afgesloten.
(Earth, geschoten door Erik Luyten)
Mythic Sunship (vrijdag 10 november, De Helling, geschreven door Pim)
Tijdens de uitverkochte vrijdag stikt het van de mensen in TivoliVredenburg. Aldaar aanschouw ik zonder het te realiseren een geheime DJ-set van Björk in de Cloud Nine, een gebeurtenis waarover de organisatie zelfs een persbericht de wereld in stuurt en waar menig bezoeker bij had willen zijn. Niet ik, want de experimentele r&b van Lafawndah moet namelijk wijken voor de IJslandse godin en ik vraag me af waarom de festivalorganisatie tijdelijk haar slogan “representing the underrepresented” vergeten is. Uit protest vertrek ik naar De Helling voor Mythic Sunship, dat eerder dit jaar tijdens Roadburn het ongeluk had om op hetzelfde tijdstip als Triptykon‘s Requiem-trilogie te moeten spelen. Het buiten het stadscentrum gelegen poppodium is als gemoedelijke uitvalhoek een aangename afwisseling van de hectiek rond het Vredenburgplein. Toch nemen vele aanwezigen diezelfde ongeduld mee de zaal in. Het vijftal van Mythic Sunship neemt zeer uitgebreid de tijd voor zijn soundcheck en het publiek snapt die nauwgezetheid duidelijk niet.
Natuurlijk, het tot wel drie keer toe inzetten van een gezamenlijke sectie om vervolgens de geluidsman te verzoeken om minutieuze dingen aan te passen, begint na tien minuten wat komisch te worden, maar het ironische geklap en gejoel vanuit het publiek is wat oneerbiedig. Zonder dit gefriemel was tijdens de overweldigende pieken van de muziek ieder instrument niet zo perfect hoorbaar. Mythic Sunship werkt vanuit de priegelende saxofoonsolo’s van Søren Skov naar incrementeel intenser en opzwepend samenspel toe. De psychedelische rock kent een onkarakteristieke bijrol toe aan de twee gitaristen en laat de toon zetten door cirkelende baslijnen en een kakofonische saxofoon. Het jammende aspect staat haaks op de benevelde lossigheid van Earth gisteren, want er wordt gespeeld met de mathematische precisie van een als in de film Whiplash geschoolde groep jazzmuzikanten. Het Deense gebrek aan charisma wordt openlijk toegegeven en de op plaat aanwezige astrale kosmiek van een groep als The Comet Is Coming ontbreekt in de livevertoning, maar het pretentieloze samenspel is van een ongekend hoge kwaliteit.
(Sfeerfoto’s, geschoten door Tess Janssen)
Acid Mothers Temple (zaterdag 11 november, De Nijverheid, geschreven door Pim)
Aan het begin van de zaterdagavond wordt in TivoliVredenburg een hunkering naar psychedelische rock aangewakkerd door Moon Duo (dat live overigens een trio blijkt te zijn). Ondanks de hupsende drums, blazende psychsynths en trippy pulserende prismavisuals is de popperige zang en dansbare ondertoon te ongevaarlijk voor een uitvoerige bespreking op Zware Metalen. Na de trommelvlies verscheurende grimeset van The Bug fiets ik niet naar het speciale optreden van Mythic Sunship met sitartieste Ami Dang in EKKO, maar naar De Nijverheid voor Acid Mothers Temple. Niet alleen het doorhakken van pijnlijke tijdschema-knopen is integraal onderdeel van Le Guess Who?, ook het bezoeken van ongewone concertlocaties hoort erbij. Na een korte fietsrit over de levensgevaarlijke Amsterdamsestraatweg beland ik tegenover de dierbare dB’s achter een tankstation op een onderbelicht industrieterrein. Uit de zelfbenoemde culturele vrijhaven galmt pittig gedreven post-metal. Binnen staan tosti’s op het menu en Klok-bier op de tap. De Nijverheid blijkt een hele gave, haast Berlijn-hippe omgeving voor een optreden van Acid Mothers Temple. In de geïmproviseerde concertzaal lijkt alles te bestaan uit beton, hout of golfplaten en op de omringende balustrade wordt fluorescerende mixed media geprojecteerd.
Ondanks de stevige muziek die bij mijn aankomst gespeeld wordt, brengt Acid Mothers Temple een vrij ingetogen optreden met heldere gitaarlijnen die naar post-rock neigen. De gitaristen herhalen op karakteristieke wijze dezelfde loopjes, maar door de gepaarde gevoeligheid waan je je haast bij een optreden van Mono. Er wordt een indrukwekkend geluidsvolume opgewekt en ook de akoestiek is prima. Hierdoor verschijnen na een oorverdovende climax heavy riffs op post-punk tempo met galmende zang van Jyonson Tsu. Na minuten gevuld met razende drumpartijen en nijpende baslijnen wordt plotseling weer terug gegrepen naar de intieme post-rock. Het laatste optreden van deze Europese tour is dus niet de Sabbathiaanse viering die vooraf geanticipeerd werd, maar het ensemble bewijst wederom haar onvoorspelbare veelzijdigheid. In lijn met het timide spel lijken de bandleden nauwelijks op de hoogte van de aanwezigheid van het publiek. Die onpersoonlijkheid legt de basis voor de wazige hip-hop van COUCOU CHLOE, de modulaire synths van Blazing Suns en de wonky UK bass van J-E-T-S die ik later in technoclub WAS. onderga.
(Sfeerfoto’s, geschoten door Tess Janssen)
Föllakzoid en Tropical Fuck Storm (zondag 12 november, TivoliVredenburg Pandora, geschreven door Pim)
Na de door AI gegenereerde muziek van Holly Herndon en de quirky art pop van Cate le Bon betreed ik de hooggelegen Pandora-zaal van TivoliVredenburg voor het teleurstellende Tropical Fuck Storm. Als doorstart van The Drones heeft de band met in rap tempo uitgebracht studiomateriaal een hype rond zichzelf weten te creëren en er staat dan ook een lange rij onderaan de trap van de concertzaal. Heel blij dat ik het optreden wel bij kan wonen, ben ik echter niet. Noise rock heeft, ondanks het vernisje van knisperende synths, betere momenten gekend. De hysterische, half-occulte meerstemmige zang en zeurderige partijen van beide gitaristen werken op mijn zenuwen en de kinderlijke vijfstapsbasloopjes doen het hoofd schudden. Wat conventionele muziekmedia als Oor en 3voor12 (die dit optreden lauweren alsof ze nog nooit eerder een energieke performance zagen) hier precies zien, ontgaat me, maar het moet meer zijn dan het simpele spel en de ineffectief rommelige songwriting dat ik beleef. De idiosyncratische zang van Gareth Liddiard, die tekeer gaat als een jonge Nick Cave, is de enige aantrekkingskracht van deze band. Ik besluit daarom te verhuizen naar de Hertz-zaal voor het livedebuut van Kevin Richard Martin’s desolate ambient met het gefluister van de Japanse zangeres Hatis Noit. De filmische soundtrack voor de verbeelding achter gesloten ogen is de uitgelezen mogelijkheid om de aanfluiting van Tropical Fuck Storm te vergeten.
(Tropical Fuck Storm, geschoten door Erik Luyten)
Föllakzoid mag als hekkensluiter de laatste noten van Le Guess Who? 2019 spelen en doet dat in een ramvolle Pandora (waarschijnlijk omdat Asha Puthli in de Ronda-zaal een playbackshow geeft). Deze Chileense formatie is begonnen als krautband, maar is steeds meer richting de donkere techno gegaan. Die transformatie is met het dit jaar uitgebrachte I voltooid en dus is een occult en grimmig sfeertje een zekerheid vooraf. Dat Föllakzoid de hallucinante angstdromen uit de ijle film Monos weet op te roepen, had ik echter niet verwacht. Wat voor een geschift heksenritueel is dit? Domingo Garcia-Huidobro zwiert zijn basgitaar rond als een Marilyn Manson die tijdens zijn jeugd in een andere subcultuur terecht gekomen is. Met zijn vreemde gedragingen wekt hij weerzin op bij menig toeschouwer. Het is deze onplaatsbare theatraliteit die de straffe achtste maat van de basdrum, de syncoperende hi-hat en de piepjes, warpjes en ruisjes daar omheen tilt naar de dimensie van de zwarte magie. Na vier slopende dagen van grensoverschrijdende muziek is Föllakzoid een kille oprotpremie, en het is niet mogelijk om elders heerlijker te gruwelen dan bij deze krautechno. Wanneer je in een thesaurus het antoniem van catharsis opzoekt, tref je Föllakzoid aan; emotionele verontreiniging. Mijn door de stampende bas trillende shirt van de anarchistische crustcoreband Catharsis is tegen Föllakzoid als een kruis van Jezus Christus tegen de duivel: volkomen kansloos.
(Föllakzoid, geschoten door Jelmer de Haas)
Le Guess Who? is een eclectisch en vierdaags festival dat zich in 2020 van 12 tot en met 15 november door heel Utrecht afspeelt. Weekendpassen zijn tot en met 30 november beschikbaar voor 113 euro.
Datum en locatie:
7 t/m 10 november 2019, TivoliVredenburg/De Helling/De Nijverheid, Utrecht
Links: