2001:37:09 valt er te lezen op de klok die rechtsboven het podium hangt. Seconden tikken weg. Op en rond het podium van de Grote Zaal die het middelpunt van de Koninklijke Schouwburg in Den Haag vormt, hangt rook. Zachtjes klinkt het suizen van de wind. Zij het op een onheilspellende manier. Een technicus is in de weer met tape waarmee hij zorgvuldig kruisjes op de vloer plakt. Hij lift zichzelf omhoog met een hoogwerker, zogenaamd om de lampen in te stellen. Hij drentelt heen en weer over het podium. Het geroezemoes in de zaal begint langzaam te verstommen. Is het begonnen? Of toch niet? Er heerst verwarring. Een man met een tamelijk woest uiterlijk in een scootmobiel verschijnt plotseling rechts in de coulissen en rijdt met een rotgang aan de linkerzijde weer uit beeld. Hij roept ‘Het is al lang begonnen!’. Een bont groepje mensen passeert. Traumapatiënten doen ogenschijnlijk onverstoorbaar hun yogaoefeningen. En dan klinkt er onaangekondigd muziek. Snoeiharde, onverbiddelijke gitaren, drums en screams die je trommelvliezen in één klap tot het uiterste tergen. Een enkele, nietsvermoedende theaterbezoeker besluit dat dit de spreekwoordelijke druppel is die de emmer doet overlopen en verlaat stilletjes de zaal. Linksvoor wordt gegiecheld. Geschoven op stoelen her en der. Zenuwachtig gekuch. Wat ís dit?
Hoe ziet het einde der tijden eruit? Hoe bereid de mensheid zich hierop voor? Deze vraag zo oud als de mensheid zelf, vormt de grondgedachte van de even intrigerende als theatrale voorstelling ‘De Eindtijd Revue’ door performancecollectief URLAND.
De soundtrack van deze eschatologie is niet geheel toevallig een rauwe mix van death en doom metal, al zou post-black hier ook zeker de lading dekken. Gespeeld door de huisband van het collectief, genaamd DEATH.DEF. Metal in de Koninklijke Schouwburg, die zag niet iedereen in de zaal aankomen. Maar het werkt en hóe. Eerder maakte URLAND De Gabber Opera (2021, 2022, 2023) waarvoor het de VSCD Mime en Performanceprijs 2022 in ontvangst mocht nemen. Maar deze keer dus een waar apocalyptisch spektakel met een gitzwarte muzikale omlijsting.
In de voorstelling passeren reeds doorleefde eindtijdverhalen in alle denkbare vormen en verwijzingen de revue. Door het gebruik van samples en een vernuftig geweven web van intertekstualiteit, ontvouwt zich een schouwspel dat bol staat van betekenis en theatrale onrust. Er is sprake van herhaling(sdwang) en een krachtmeting met de tijd. In zijn ooghoek ziet de toeschouwer de tijd letterlijk wegtikken, maar op het podium gebeurt zo veel dat het aan gelegenheid ontbreekt om de klok continu in de gaten te kunnen houden. Van de Noordse mythologie, via Zarathustra, het witte paard en Cassandra naar existentiële vertwijfeling met een vleugje wrange humor. Mooi is dat de drukkere scènes met veel mensen op het podium worden afgewisseld door korte dialogen. Of een kwetsbare monoloog, zoals aan het einde van het stuk door Marlies Heuer. Hierin markeert ze met haar ijle stem, deels engelachtig, deels mens de overgang naar… En nog is de voorstelling – of beter gezegd de eindtijd – niet afgelopen, want daar is de huisband weer, met een intens donker spektakel voorzien van een duistere, maar op een macabere manier ook een feestelijk randje. Wanhoop doet leven. We moeten door.
De speciaal gecomponeerde abrupte, muzikale onderbrekingen door DEATH.DEF vormen de ideale soundtrack bij de chaotische taferelen, die letterlijk het hele toneel en in een deel van de voorstelling ook een inkijk in de coulissen beslaat. Het mooie is dat hiermee toneelconventies actief worden bevraagd, zoals dit ook gebeurt door de keuze voor de aanwezigheid van een livemetalband. Op de momenten dat DEATH.DEF nummers ten gehore brengt, is er eerder sprake van een ‘concertsetting’ dan van een theatersetting. De nummers zijn in het Nederlands. De teksten worden geprojecteerd, wat het geheel in dit geval extra krachtig maakt. Al zijn de teksten in zichzelf ook rijzig en expliciet. ‘Bloed en as (…) Ik rijg je aan mijn fallus’.
Indrukwekkend wordt het ook wanneer de naar post-black metal neigende muziek gecombineerd wordt met opera-achtige aria’s. Allengs bekruipt je zo het gevoel te zijn beland in een chaotische trip waarin veranderlijke zintuigelijke- en tijdswaarnemingen steeds meer door elkaar beginnen te lopen. Een vacuüm van mogelijkheden en (on)mogelijke verhaallijnen.
Tijd is het gat in de schepping. Tijd is ongrijpbaar. De Eindtijd Revue is daarmee ook hoopvol en illustreert dat het nooit gaat zoals het moet gaan. En wanneer het einde komt, is dit ook een begin. URLAND grossiert in De Eindtijd Revue door een aaneenschakeling van verwondering, het tarten van zintuigen, maar bovenal in niet alledaags voer voor de geest.
In november 2024 komt URLAND met de voorstelling Formerly Known As. Hierin gaat het gezelschap een poging wagen om iets uit niets te maken. Een ode aan de geboorte der geboortes. Het trauma der trauma’s, reboot, restart, rebirth. Repeat. In aanloop daarnaar toe doet URLAND vooronderzoek onder de naam ‘URLAND doet’ in het eigen werktheater in Rotterdam. Van 17 tot en met 19 januari en van 14 tot en met 17 februari is publiek welkom deelgenoot te worden en medeplichtig te zijn aan een voorstelling die misschien (n)ooit gemaakt gaat worden. Samen met de theatermakers wordt er in het duister getast.
Datum en locatie
15 december 2023, Koninklijke Schouwburg, Den Haag
Foto's:
Julian Maiwald/URLAND
Link: