Soms zijn er van die momenten dat muziek je compleet van je sokken weet te blazen om je vervolgens in de kern te raken. Het project Zeal & Ardor van de Zwitserse Amerikaan Manuel Gagneux is daar een voorbeeld van, zeker live. Op de website van Zeal & Ardor staat het bij wijze van statement als volgt in kapitalen omvat: THERE’S A STORM OUT THERE.
Zeal & Ardor werd namelijk geboren vanuit het idee wat er zou zijn gebeurd als slaven zich tot satan hadden gekeerd in plaats van tot god, zo leest uw anonieme scribent in The Guardian. De krant wijdde in mei van dit jaar een artikel (‘Zeal and Ardor: meet the black metal bluesman who brands his fans’) – waarin een mengeling van verwondering, verbazing en misschien ook een licht soort afgrijzen over elkaar heen buitelen – aan het project van Gagneux en zijn fans.
Er is bij Zeal & Ardor namelijk méér dan alleen de muziek en de performance. Niet alleen in de muzikale arrangementen en zang priemt het extreme, het occulte en de onderdrukking vanuit een slavernijverleden – die op bepaalde manieren tot op de dag van vandaag doorwerkt en ook maatschappelijk gezien een actueel onderwerp van gesprek vormt – tussen de regels door, het is eveneens een ingenieus leidmotief. Gagneux en de zijnen laten het publiek beleven hoe verzet tegen autoriteit en onderdrukking klinkt (of geklonken zou kunnen hebben). En Zeal & Ardor laat dit niet enkel horen in de liedteksten, maar evenzeer in de gelaagdheid en effecten binnen de muziek.
Een avondje zwartgeblakerde, experimentele toonkunst dus. En ondanks het feit dat Zeal & Ardor zich in de avantgardistische hoek van het muziekspectrum (zo u wil: blackmetalspectrum) begeeft, spreekt deze experimentele muziekstijl – waarin ook bijzonder veel andere stromingen doorklinken zoals blues, soul, hiphop en gospel – vooral een breed gemêleerd publiek aan. In 2017 oogstte het project van Gagneux bijvoorbeeld ook veel lof op Roadburn. Het gevolg: een uitpuilende Oude Zaal in de Melkweg waar metalheads op het eerste gezicht niet de overhand nemen en het engagement alom voelbaar is.
(Zatokrev)
De support act deze avond wordt verzorgd door het Zwitserse Zatokrev, dat met zijn psychedelische muziekgolven het publiek vast in de juiste stemming probeert te brengen voor Zeal & Ardor. De band vindt zijn basis in Bazel en bestaat sinds 2002. Het gezelschap heeft tot nu toe vier albums uitgebracht naast een tweetal splits en een demo. De nummers zijn grotendeels instrumentaal en op sommige momenten is er zelfs even niet meer te horen dan een minimalistisch ambientachtig soundscape. Maar er komt zeker ook zang aan te pas en de muziek bestaat uit mooie ingetogen stukken die regelmatig wat dromerig klinken. Deze worden afgewisseld met passages waarin de snelheidsregisters plotseling flink worden opengetrokken en waar er wel wat black- en deathmetalinvloeden te vinden zijn. De tempowisselingen zijn soms zeer abrupt, andere keren lopen de wisselingen meer op een organische wijze in elkaar over. Het publiek laat zich voor het overgrote deel gewillig meevoeren door de verschillende sferen die Zatokrev creëert en daarmee vormt de band een geschikte opmaat voor deze avond.
(Zeal & Ardor)
Dan is het tijd voor het optreden waarvoor de meeste onder ons zijn gekomen vanavond: Zeal & Ardor. Manuel Gagneux en zijn achtergrondzangers en muzikanten komen op en er klinkt een hiphop-dubstep-achtig intro waarna al vrij snel wordt overgeschakeld op standje distortion. En dan neemt het gezelschap een aanvang met het spelen van de gospelachtige nummers gehesen in een eigenzinnig metaltenue. Een lust voor het oor, stuk voor stuk.
Het is lastig stil blijven staan onder invloed van de indringende drumslagen, de zich herhalende frasen van de nummers geïnspireerd op slavenliederen en de indringende bastonen die met veel overtuiging worden verzorgd door de enige dame in het gezelschap: Mia Rafaela Dieu. Naast Manuel Gagneux vormen ook achtergrondzangers Denis Wagner en Marc Obrist onderdeel van de vaste live-muzikanten, evenals gitarist Tiziano Volante en drummer Marco von Allmen.
(Zeal & Ardor)
De zangstem van de frontman kan veel aan: hoge (kop)stem tot impactvolle, ruige screams en zo’n beetje alle timbres ertussenin. Slechts één keer richt hij zich tot zijn publiek of ‘servants’. (Mocht u zich in willen schrijven voor de nieuwsbrief van Zeal & Ardor heet het ’become a servant’) voor een kort woord van dank. In rap tempo wordt er een indrukwekkend aantal nummers gespeeld (zie de setlist onderaan dit verslag). Een groot deel van Devil is Fine (2016) en Stranger Fruit (2018) komt daarmee aan bod.
De stijl van Zeal & Ardor is uniek. En het zal niet iedereen kunnen smaken. Wat oorspronkelijk begon als een grap, blijkt bij nader inzien een geval van historische fictie (in de woorden van Gagneux). De ‘Wat als?’-vraag uitgewerkt in een muzikaal model. Hoe lang het concept als zodanig houdbaar is om steeds weer nieuw materiaal te creëren is een vraag die alleen de musicus zelf kan beantwoorden. De eerste twee albums en de live optredens laten, althans wat uw anonieme verslaggeefster betreft, overtuigend horen dat het werkt. En hoe.
(Zeal & Ardor)
Setlist Zeal & Ardor:
- Sacrilegium I
- In Ashes
- Servants
- Come on Down
- Blood in the River
- Row Row
- You Ain’t Coming Back
- We Never Fall
- Fire of Motions
- Ship on Fire
- Waste
- Coagula
- Cut Me
- Gravediggers Chant
- Children’s Summon
- Built on Ashes
- Don’t you Dare
- We Can’t be Found
- Devil is Fine
- Baphomet
Foto’s:
Niels Vinck (Niels Vinck Fotografeert Facebook)
Datum & locatie:
26 november 2018, Melkweg, Amsterdam
Link: