Voor wie het in 2016 verschenen zevende studio-album The Holographic Principle niet te overtreffen was, zal voor een aangename verassing komen te staan. Epica keert terug met z’n achtste studioalbum en tevens het laatste deel van de Quantum-trilogie. Omega is een magnifieke plaat vol fraaie riffs, grootse orkestrale stukken en indrukwekkende vocale prestaties. Van het stormachtige Abyss Of Time, tot de ultieme strijdkreet van Freedom – The Wolves Within. Epica is terug; harder, zwaarder, bombastischer en melodieuzer dan ooit! Voor Zware Metalen sprak ik af met Mark Jansen. Het werd een open gesprek over Omega, muziek, dualiteit, het spirituele, en de harde lessen van de COVID-19-pandemie. En uiteraard vergaten we de tijd. Niet moeilijk wanneer je een van de meest uitgesproken en boeiende muzikanten uit het metal-landschap voor je hebt. Het resultaat? Oordeelt u zelf.
Hoi Mark, hoe gaat het me je?
Ja, het gaat goed met me, maar het zijn natuurlijk rare tijden. Ik vind het vooral jammer dat ik mijn ouders nu al heel lang niet heb kunnen zien. Ik woon sinds acht jaar in Zuid-Italië en normaal vlieg ik vaak op en neer naar Nederland, maar nu ben ik eigenlijk sinds september niet meer naar Nederland geweest. Voor iemand die het gewend is om z’n ouders iedere maand te zien, vind ik dat toch wel moeilijk.
Dat kan ik me heel goed voorstellen. Hoe gaat het met de band? Hoe slaan jullie je er eigenlijk doorheen?
De sfeer is nog goed. En nu de release in zicht is, is het leuk om ergens naar toe te leven. Maar ik merk ook dat het af en toe moeite kost om je er toe te zetten om dingen te doen; want waar doe je het nu voor? Optredens bijvoorbeeld, waarvan je niet weet of ze ook daadwerkelijk plaats zullen gaan vinden. Het is soms moeilijk als je geen concrete doelen hebt, zo van ‘hier doen we het voor’, om dan daar vol gas op te geven. Dus het hinkt op twee gedachten. Aan de ene kant komt die plaat uit, dat is cool en daar kunnen we ons vol voor inzetten, aan de andere kant… ja die optredens, gaan ze volgend jaar überhaupt plaatsvinden? Niemand weet wat er gaat komen. Als je concrete doelen hebt, kun je daarop anticiperen, en dan pas kun je volop de schouders eronder zetten.
Het zal hoe dan ook geen saai jaar worden voor jullie. Nu over de plaat. Alle Epica albums vertellen een verhaal. Wat kun je ons vertellen over Omega?
Omega is geïnspireerd door de Emerald tablets en de Omega Point Theory van Pierre Teilhard de Chardin, een Franse priester. Die theorie stelt dat na de alfa, de oerknal, alles, alle bewustzijn, samenkomt tot één punt van ‘unification,’ of eenwording. Het Omegapunt. Ik vind dat een hele mooi theorie, want het sluit mooi aan bij hoe ik zelf naar het leven kijk. Alles gaat in cirkels. De planeten, de seizoenen, onze levens, van onze geboorte tot aan de dood, de aarde is rond. Noem maar op. Overal zie je cirkels in terug. Dat vind ik heel mooi. Ik ben niet gelovig, maar ik geloof wel dat er meer is tussen hemel en aarde. Dat dit niet alles is wat er is. Met alles wat ik m’n hele leven heb geleerd, ben ik tot de conclusie gekomen dat dit maar een klein deeltje is van alles dat er bestaat.
Lekker complexe en spirituele materie dus.
Ja, ik heb getracht, zonder er iets zwaars of dogmatisch van te maken, er toch iets ‘goddelijks’ in te brengen. Ik ben totaal niet gelovig. Zo ben ik altijd heel afstotend geweest jegens het Christendom, om wat het de mensheid heeft aangedaan. Maar er zijn ook mooie dingen uit een Bijbel of Koran te halen. Je kunt er altijd vanuit twee kanten naar kijken. Je ziet dat mensen er ook zo naar kijken. Mensen die er iets moois uit halen en mensen die het gebruiken om er oorlogen mee te beginnen. Goed doen, of goedheid, komt in het Christendom vaak voor bij de gewone mensen zonder rang, die dat gewoon uitdragen vanuit de goedheid van hun hart, voor de medemens. Zo was dat oorspronkelijk ook ooit bedoeld met religie, voordat het helemaal doorsloeg. Ik heb geprobeerd dat goede, waar dat oorspronkelijk om bedoeld was, om te zetten tot tekst.
Verleden jaar in maart, tijdens een interview met Face Culture, liet je iets vallen over streaming platform Gaia. Dat je voor dit album onder andere geïnspireerd raakte door de spirituele thema’s die hier worden aangeboden. Kun je ons daar meer over vertellen?
Klopt! Gaia is een streaming platform specifiek gericht op wetenschap en spiritualiteit. Laat ik vooropstellen dat je op welk platform dan ook, van Netflix tot Disney, aanbod hebt wat je niet aanstaat. Dat is met Gaia voor mij ook niet anders. Er zijn mensen die de meest ‘fantastische’ ideeën hebben, waar ik echt niets mee heb. Je komt er bijvoorbeeld flat-earth-theorieën tegen en thema’s die tegen conspiracies aanliggen. Maar je komt er ook hele interessante wetenschappers tegen die onderwerpen vanuit een hele spirituele hoek benaderen, zoals Gregg Braden, waar ik veel mee heb omdat we veelal uit het zelfde vaatje tappen, door bijvoorbeeld heel veel te leren van oude culturen. Dat heb ik in mijn leven ook altijd gedaan, omdat ik denk dat je daar heel veel van kunt leren. We gaan niet alleen vooruit met de wetenschap, we vergeten soms ook dingen. Oude culturen doen ons herinneren aan wat we vergeten zijn. Op Gaia kom ik heel veel van die dingen tegen die we vergeten zijn. Het is voor mij een trigger platform. Soms kom ik er dingen tegen waarvan ik denk ‘daar moet ik dieper in duiken’ of ‘zo had ik het nog nooit bekeken’. En dan sla ik er daarna graag een boek bij open.
Het is niet ‘alledaags’, mensen kunnen hier gek op reageren. Wat vind je daarvan?
Ja ik merk dat ook wel. Er zijn heel veel mensen die het leuk vinden. Dat is natuurlijk makkelijk. Er zijn ook mensen die er niets van moeten hebben en die vallen je er op aan. Ik merk heel vaak bij mezelf dat wanneer de meerderheid een bepaalde kant opgaat, waarbij eenzijdigheid ontstaat, ik dan bewust aan die andere kant ga hangen. Zodra je namelijk in een systeem komt waarbij je alleen maar één richting op mag gaan, en je een outcast bent wanneer je ‘andere vragen’ stelt, daar ben ik heel erg huiverig voor. Ik probeer altijd de advocaat van de duivel te spelen, maar niet met de reden om mensen kwaad te maken, maar juist om ze uit hun comfortzone te trekken. Daar krijg ik ook genoeg shitstorms voor over me heen. In het verleden (After Forever-periode) heb ik ook heel wat bedreigingen gehad per mail, van mensen veelal uit het Midden-Oosten. Ook op die mails heb ik gereageerd en met de meeste mensen kwam ik uiteindelijk tot een overeenstemming van wederzijds respect. Maar er blijven er altijd een paar over waarmee niet te discussiëren valt. Then so be it. Mensen hebben me destijds gevraagd ‘ben je niet bang om in een van die landen te komen waar die dreigmails vandaan komen en dat er dan een gek tussenzit?’ Tja. Angst is geen goede raadgever, dan kun je nergens meer heen. Dan kun je net zo goed stoppen met autorijden, want dan kun je elk moment doodgereden worden…als je angstig bent kun je niet meer naar buiten, want ja, dan krijg je COVID-19 en kun je overlijden. Zo wil ik niet leven.
Zo kennen we je denk ik ook wel door de jaren heen. Als iemand die zich niet schroomt om bepaalde ideeën of onderwerpen uit te spreken of de luisteraar uit te dagen.
Zeker. Hoewel een beetje angst je ook in leven houdt. Evolutionair was angst ook daarvoor bedoeld. Maar tegenwoordig als je om je heen kijkt valt je op dat mensen gewoon ontzettend bang zijn. Angstige mensen maken verkeerde beslissingen. Die doen dingen die puur uit angst ingegeven zijn, en dan zie je dat mensen de weg kwijtraken. Dat zie je nu trouwens met de pandemie gebeuren, aan beide kanten! Mensen die bang zijn voor het virus en mensen die bang zijn voor ‘wat hen aangedaan wordt’, ofwel de ‘conspiracy theorists.’ Die zijn zo angstig dat ze zich elk gefabriceerd filmpje eigen maken. Het is nu zaak om je niet te laten leiden door angsten, maar erboven te staan. En wanneer je dat doet zie je dat we wellicht allemaal hetzelfde willen.
Terug naar het nieuwe album. Dat is waanzinnig! Zeker als je een oor hebt voor het klassieke. Waar ben je het meest trots op met Omega?
Op Kingdom of Heaven Part 3. Het is een soort puzzel als je een lang nummer begint te schrijven. De ene keer lukt die puzzel beter dan de andere keer. En met Kingdom of Heaven Part 3 heb ik echt het idee dat die heel goed gelukt is. Ik ben daar erg trots op en het is voor mij eigenlijk het ankerpunt van het album met als centrale kern dat er meer gaande is tussen hemel en aarde dan dat we willen toegeven.
Bij dit nummer- maar ook bijv. bij Seal of Solomon– merk ik op dat Simone hele nieuwe wegen opzoekt met haar zangtechniek.
Ja, zo’n nummer nodigt uit om je eigen extremen te zoeken. Simone heeft binnen haar grenzen het uiterste op kunnen zoeken. En dat vind ik zo mooi aan dit nummer- en de plaat in z’n geheel- dat we zowel muzikaal als vocaal alles erin hebben kunnen gooien wat we in ons hadden.
Het album klinkt ook zwaarder dan alle eerdere albums. Is dit het nieuwe Epica-geluid?
Ik weet wanneer er een album uitkomt nooit hoe de toekomst eruit gaat zien, maar ik moet zeggen dat ik heel erg blij ben met deze huidige sound en de balans die we gevonden hebben. Het is precies hoe ik het voor ogen had. Op The Holographic Principle bijvoorbeeld, vond ik het soms een beetje teveel en soms ook teveel tegelijk. Op Omega is het toch echt meer in balans gebracht. Soms meer focus op de gitaren, dan weer op het orkest, maar elk instrument kon nu zijn moment kiezen in plaats van alles de hele tijd vol aan. Hierdoor klinkt het zwaarder en bombastischer omdat niet alles de hele tijd samenkomt. Op het moment dat je alles vol aanzet heb je het effect dat alles juist minder sterk klinkt. Tegenstrijdig maar waar.
Ik ben mij ervan bewust dat het iets is dat we allemaal in ons dragen. Veel mensen schamen zich voor hun donkere kant en willen die graag verbloemen. Maar we hebben allemaal die donkere kant en we zouden ons daar niet voor moeten schamen. Iedereen heeft weleens van die gedachten waarbij je denkt: ‘Ow wat ik heb nu toch gedacht?! Zo wil ik niet zijn!‘ Je kunt je ervoor schamen of je kunt zeggen: dat is ook een deel van mij en ik accepteer dat. Je hoeft er niet aan toe te geven en erop te handelen. Jij hebt kinderen, jij zal ook wel momenten hebben waarop je denkt ‘Nu ben ik er helemaal klaar mee!!‘
Je bedoelt of ik weleens op een slechte dag fantaseer om ze ondersteboven als piñata’s aan de gordijnrails te hangen om eraan te jengelen? Hehe. Maar ik houd heel veel van ze! (en ja, ook ik schaam me dan voor zo’n kort hersenspinsel!)
Hahahaha! Jij durft het in ieder geval uit te spreken. Ik heb genoeg ouders gesproken die af en toe de vreselijkste dingen denken over hun kinderen (lacht) en er liever niet over praten uit schaamte. Het fascineert me. Soms vraag ik mensen om mij heen: ‘vertel me asjeblieft, wat zijn de donkerste gedachten die je aan niemand durft te vertellen?! Vertel mij!’ Hahaha, ja, en dan hoor je soms echt de meest bizarre, vreselijke dingen! Maar zolang het bij gedachten blijft is er niets aan de hand en hoef je je er niet voor te schamen.
Hierop voortbouwend, Freedom- the wolves within, is een waar strijdlied, waarin vrijheid – en ons bestaan – gespiegeld wordt aan twee wolven die ieder iets anders symboliseren; het goede en het kwade. Wat is de boodschap?
Ieder jaar hebben we het in Nederland rond 4 en 5 mei over vrijheid. Maar wat is vrijheid dan precies? Dit nummer is gebaseerd op een oud verhaal van een gevecht tussen twee wolven. Een wijze Cherokee bespreekt het leven met zijn kleinzoon. Hij vertelt de jongen: ‘Er is een gevecht in mij gaande tussen twee wolven. De ene wolf is slecht: hij belichaamt woede, afgunst, verdriet, spijt, hebzucht, arrogantie, zelfmedelijden, schuldgevoelens, wrok, minderwaardigheid, leugens, valse trots, superioriteit en ego. De andere wolf is goed: vrolijk, vredig en belichaamt liefde, hoop, sereniteit, nederigheid, vriendelijkheid, welwillendheid, empathie, vrijgevigheid, waarheid, mededogen en geloof. We hebben allemaal hetzelfde gevecht in ons en de uitkomst van deze strijd zal reflecteren op de buitenwereld’. De jongen vraagt zijn grootvader welke wolf zal winnen? De oude Cherokee antwoordt eenvoudig: ‘Degene die je het meest voedt.’ Wat we willen zijn en wat we willen reflecteren op de wereld om ons heen, hangt af van de wolf die we voeden en ook van de mate van controle die we hebben over onze innerlijke wolven. Die twee wolven, deze strijd, symboliseert vrijheid voor mij. Om terug te komen op waar we het daarnet over hadden, echte vrijheid is wanneer je accepteert dat je die twee wolven in je hebt, als een deel van jezelf, en je het een plek kunt geven.
Er zijn altijd donkere krachten die vrijheden – artistieke vrijheden – willen beknotten. Kijk maar eens naar de landen waar wij soms mee te maken krijgen. In China willen ze altijd de teksten lezen van je werk voordat je mag optreden. Zo mochten we Indonesië niet in omdat we een frontvrouw hebben in plaats van een frontman. Hehe, we waren al geboekt voor een festival en toen mochten we last minute niet meer komen. Want één van de sponsors had geklaagd dat Epica een frontvrouw had! En daarom werden we van het festival afgekegeld. Dus er zijn altijd donkere krachten aan de gang. De zaak is het te herkennen en je daartegen te verzetten.
Kun je dat bewust doen als artiest, je verzetten tegen donkere krachten?
Ik heb nooit de illusie –of de intentie- dat ik de wereld kan veranderen. Ik probeer enkel mensen aan het denken te zetten en hoop dat het dan een sneeuwbal-effect teweeg brengt. En soms doe ik dat op een aangename manier en soms misschien op een wat minder aangename manier. Maar voor mij is het eindresultaat belangrijk. Dus als ik daarvoor een shitstorm over me heen krijg: So be it. Zolang ik mensen krijg waar ik ze wil hebben. En ook daarin heb ik niet de illusie dat ik iedereen bereik. Maar ik probeer mijn steentje bij te dragen.
Omega komt in februari uit maar de Apocalypse-tour van 2021 is gecanceld. Vonden jullie het toch te riskant gezien de omstandigheden om het naar een later moment in 2021 te schuiven?
Nja, 2020 geloofden we gewoon niet in, en een later moment in 2021 kwam niet uit voor Apocalyptica. De zomerfestivals, dat moeten we ook maar gaan zien. Ik hoop het van harte hoor, maar als ik de tendensen zie dan schat ik het allemaal heel somber in. Er zijn een hoop positivo’s die zeggen dat het allemaal wel gaat gebeuren dit jaar…en ik hoop dat ze gelijk hebben. Ik zie zelf ook mogelijkheden, maar ik denk dat ze het van hogerhand niet zullen laten gebeuren.
We zitten midden in een grote gezondheidscrisis, en tegelijk ook in een economische crisis. In dat opzicht komt het album met thema’s over overleven, leven en de dood en het overwinnen van depressies en angsten op het goede moment uit.
Goed dat je het opnoemt, over die depressies. Ik heb het idee dat dat het ondergeschoven kindje is van deze pandemie, met alle ballen op corona. Er zijn op dit moment heel erg veel mensen depressief. Online proberen de meeste mensen het niet te laten zien, alsof alles goed gaat. Maar ik spreek heel veel mensen in mijn eigen omgeving die dat wel durven toe te geven aan mij. Er zijn op dit moment zelfs heel erg veel mensen die het helemaal niet meer zien zitten om door te gaan. Die balans moet echt heel snel worden gevonden, want we hebben het alleen maar over corona dit, corona dat, alleen maar pessimistische berichten. De balans is volslagen zoek. Je kunt wel alles doen om een selecte groep mensen te beschermen en natuurlijk is dat ook goed, maar als je daardoor en heel andere groep verwaarloost, slaat dat natuurlijk echt helemaal nergens op. Laat het de les zijn om goed naar elkaar om te kijken. Laten we die hele groep die nu dreigt te vallen proberen op te vangen, dat we die groep moeten gaan dragen. Iedereen kan beginnen door in zijn eigen vriendengroep te polsen; ‘hoe gaat het echt met jou?’ en ‘wat kan ik voor jou doen?’ Als iedereen in z’n eigen groep begint dan hoeven we niet eens op de overheid te wachten. Want het lijkt er soms op dat die het niet wil horen of het gewoon wil negeren. Ik hoop dat het mensen optimisme brengt en inspireert om naar elkaar om te kijken en het goede te doen. Dat is wat mij betreft het belangrijkste de komende tijd.
Dus wat betreft Omega, het biedt een sprankje hoop in de duisternis. Welke boodschap zou je ons mee willen geven?
Hoop is goed! Ik ben altijd voor hoop en licht. Zolang we hier zijn kunnen we alles veranderen wat we willen. Maar we moeten altijd bij ons zelf beginnen. Het is heel cliché, maar het begint echt bij jezelf. Je kunt de wereld niet veranderen, maar wel dat stukje in jezelf. En als iedereen dat bij zichzelf doet, dan komt de grote verandering vanzelf. Dat is een van de boodschappen die we met dit album willen uitdragen.
Links: