Metal en religie: een interview met pastor Wilfred van Nunen – deel I
Dat metal en religie op gespannen voet staan, werd recent duidelijk tijdens het jaarlijkse gesteggel rond Elsrock. De gemeente Rijssen-Holten heeft de organisatie van het festival een vergunning afgegeven, waardoor de feestelijkheden doorgang kunnen vinden. Dat feit was menig streng gereformeerde Rijssenaar in het verkeerde keelgat geschoten. Dat had tot gevolg dat er een massale protestactie op touw werd gezet door de plaatselijke kerken en dat de gemeente met ruim 3500 bezwaarschriften tegen het verlenen van de vergunning overstelpt werd. Om de religieuze kant van dit verhaal inzichtelijk te maken, heeft Zwaremetalen in de vorm van pastor Wilfred van Nunen iemand gevonden die gaarne bereid was om het een en ander toe te lichten. Deze man is naast zijn werkzaamheden als pastor ook liefhebber van onze geliefde muzieksoort. Hieronder volgt zijn boeiende relaas vol met humor en de nodige relativering.
Voordat we beginnen, zou je jezelf even kunnen voorstellen en kort iets over jezelf vertellen?
Even voorstellen: Mijn naam is Wilfred van Nunen, 41 jaar; getrouwd en vader van drie dochters. Ik heb Theologie gestudeerd aan de Universiteit van Tilburg, waarna ik als pastor ben gaan werken. Inmiddels ben ik dat al zestien jaar, waarvan nu ruim twaalf jaar in het Brabantse Oirschot. In 2001 ben ik door de bisschop van Den Bosch tot diaken gewijd; een ambt in de Rooms-Katholieke kerk waartoe ook getrouwde mannen worden toegelaten. Mijn concrete werkzaamheden bestaan onder andere uit het verzorgen van kerkdiensten: in het weekend, dopen, huwelijken en uitvaarten; daarnaast ben ik veel bezig met het individueel bezoeken van mensen in moeilijke omstandigheden (ziekte, rouw bijvoorbeeld) alsmede met het begeleiden van de vele vrijwilligersactiviteiten in onze kerken. Mijn hobby’s zijn hardlopen en sportvissen, waarbij ik uitsluitend vis op vissen met tandjes: roofvissen! Op het water kan ik heerlijk geestelijk “bijtanken”, terwijl de plotselinge brute aanval van een snoek op mijn kunstaasje een kick geeft van de bovenste plank! En last but not least is er de muziek! Het luisteren naar muziek is voor mij een prima uitlaatklep om de dagelijkse dingen te kunnen relativeren en het bijwonen van een concert van tijd tot tijd vind ik heerlijk.
Naast pastor in het Brabantse ben je ook metalliefhebber. Naar welke bands luister je graag en wat trekt je aan in deze muziekstroming?
De bands waar ik bij voorkeur naar luister zijn die van de British New Wave of Heavy Metal. Iedereeen kent ze natuurlijk: de grote namen van Judas Priest, Def Leppard, Motörhead en Iron Maiden. Maiden staan bij mij absoluut bovenaan. Qua sound, uitstraling en dynamiek unieker dan welke andere band ook… althans, dat is mijn mening, die als fan natuurlijk subjectief is. Ik heb er geen probleem mee als iemand dit van een andere band zegt. Wat Maiden betreft: ik weet nog hoe ik met hun muziek in aanraking kwam. Een neef van
een schoolvriend van mij had The Number of the Beast vers van de platenboer. Bij het horen van Invaders had ik zoiets van: “Wow, wat is dit gaaf!” en dit bleef bij het beluisteren van de hele plaat zo. Wat mij in deze muziek aanspreekt is de compromisloze, duidelijke eigen stijl en teksten die perfect bij de muziek passen. Er komt geweld in voor, maar altijd in een
beschrijvende, nooit propagerende zin. Integendeel zelfs! Op nummer twee staat voor mij AC/DC. Een totaal ander genre als Maiden, maar op hun manier even compromisloos. Als ik na een beladen uitvaart of een lange vergadering een beetje een zware kop heb, verdrijft Angus met zijn makkers deze als sneeuw voor de zon! Verder luister ik graag naar Thin Lizzy, Gary Moore, Marillion, Fish, Scorpions, Deep Purple, Black Sabbath en Jethro Tull. Je begrijpt
dus wel dat het niet het zware werk is waar ik van hou, hoewel ik ook een paar platen van Metallica, Anthrax, Raven, Accept etc. heb liggen.
Er bestaat een zeker spanningsveld tussen religie c.q. christenen in het algemeen en metal als genre, zeker gezien religie voor menig band een dankbaar onderwerp is om tegen aan te schoppen of op zijn minst kritische kanttekeningen bij te plaatsen. Hoe zie jij dit en hoe ga je hiermee als
mens en christen hier mee om?
Hoe ik omga met het spanningsveld tussen heavy metal en religie…Wel, ik heb dat spanningsveld nooit echt serieus genomen en ik denk dat het heel erg zou helpen als anderen dat ook zo min mogelijk doen. Aanschoppen tegen de gevestigde orde, waaronder politiek en godsdienst, hoort bij het imago van metal. Je kunt toch moeilijk teksten gaan schrijven over de wonderlijke schoonheid van de madeliefjes in de lente. Niet dat die niet mooi zijn, maar die worden al genoeg in andere liedjes bezongen! Maar to the point: aanschoppen tegen de gevestigde orde is iets algemeen menselijks. Je komt het niet alleen in de heavy metal tegen. Ik kom het regelmatig bij mijn parochianen tegen. Pas nog, op bezoek bij een jonge gezin. De vrouw had net het bericht gekregen dat (na jaren vechten) de kanker terug was en dat er
niets meer aan te doen was. Haar man hield me met ingehouden woede voor: “die God van jullie is een mooie…Als-ie bestaat, dan háát ik hem!” Tja, daar sta je dan als pastor. Je kunt en mag op zo’n moment daar niets tegenin brengen. Hij heeft alle recht om zijn onbegrip/ongeloof en kwaadheid te uiten. Je ouders hebben je een Godsbeeld meegegeven van een alomtegenwoordige barmhartige helper; tijdens het ziekteproces van je vrouw
hebben ze wekelijks of vaker een kaarsje aangemaakt in een kapel en gebeden om uitzicht en als het kan genezing; na jaren vechten lijkt die er te komen, maar nee; het lot brengt iets anders: de dood van je liefste komt in zicht. Protesteren, schoppen, vloeken; het mag van mij in zo’n situatie allemaal. Sterker nog: het is nodig om leeg te worden en gaandeweg weer ruimte te scheppen voor iets nieuws. Eigenlijk kun je het schoppen tegen politiek en religie in metalmuziek hier een beetje mee vergelijken. Metalfans zijn allemaal gewone mensen van vlees en bloed, met gevoelens, emoties als elk ander. Wij zijn allemaal mensen met
een eigen verhaal. Niet alles in dat verhaal is mooi; je kunt door het leven wel eens gekwetst worden. Ziekte, je baan kwijt, een kind met problemen…shit in welke vorm dan ook. Een uitlaatklep tegen de gevestigde orde die het allemaal wel eens mooier voor doet komen dan het in werkelijkheid is, is dan een prima emotie-katalysator. Voor Metalfans is dat hun muziek. Ze zijn niet werkelijk het kwaad aan het verheerlijken of de satan de vereren. Integendeel; ze willen hem juist verdrijven! En dat is iets gezonds. Dus nogmaals: niet serieus nemen, die spanning tussen religie en metal.
Inhakend op deze vraag, hoe ga je hiermee in de hoedanigheid van pastor zijnde?
Hoe ik als pastor met deze spanning omga? Hetzelfde als een metalfan: door er niet te serieus mee om te gaan. Overigens hang ik niet overal aan de grote klok dat ik van deze muziek houd. Niet dat ik me ervoor geneer, integendeel, maar omdat ik vind dat het er niet toe doet. Soms -vaak in gezelschap van jongere mensen- breng ik het echter wél bewust in. Ik krijg dan vaak leuke en verraste reacties:, en soms ook verontwaardiging: “Hou jij van díe muziek?” Ik ga er dan graag op in en vertel dan ook over de teksten die gebezigd worden. Op deze manier probeer ik de spanning tussen religie en metal te ontzenuwen. Ik probeer uit te leggen dat metalliefhebbers in het dagelijkse leven dezelfde mensen zijn als liefhebbers van klassiek, jazz, reggae of welke muziek dan ook. Met dezelfde goeie en minder goeie kanten. Ik probeer uit te leggen dat onze muziek een onlosmakelijk stuk van ons leven is en dat geloof ik echt. We kunnen niet zonder. Het is nodig om “in balans” te blijven zeg maar. De inhoud van de teksten zijn altijd middel, nooit doel op zich. Bands die dit wel pretenderen neem ik niet serieus. En dat geldt dan voor white metal evengoed als voor black metal! Een enkele keer gebeurt het wel dat er metalmuziek tijdens een kerkdienst klinkt. Tijdens een uitvaart of huwelijk bijvoorbeeld. Als het echt past bij de mensen en dus niet alleen “leuke opvulling” van de dienst, maar functioneel is. Bij een uitvaart klonk eens Bloodbrothers van Maiden; en The game of life van The Scorpions…en zo zijn er nog veel méér nummers die een enorme spirituele rijkdom en troostende betekenis hebben. Ze sluiten vaak naadloos aan bij de kern van het christelijk geloof: houden van God en van je naasten. Ik denk er wel eens aan een themadienst te houden met louter goed gekozen metalmuziek…wie weet komt het er binnenkort eens van.
Voordat we verder ingaan op de bezwaren van het reformatorische deel van Rijssen tegen Elsrock is het handig om een context te schetsen van hoe deze mensen leven en denken. Kan je in het kort uitleggen wat de oorsprong is van deze groep en wat de kern is van hun vorm van Protestantisme?
Veel mensen binnen de protestantse gemeenschap van Rijssen schijnt het Elsrock festival een doorn in het oog te zijn. In wat voor een wereld leven deze mensen? In de wereld van vrijheid van meningsuiting en van godsdienst? Het lijkt erop dat “hun” manier van leven en geloven hier als norm wordt gesteld en wie daar niet aan kan of wil voldoet, houdt men het liefst buiten de deur. Dit is natuurlijk zo gegroeid in een lange traditie. De Reformatie heeft heel veel goeds gebracht in ons land; het Katholicisme werd (terecht) in veel opzichten bekritiseerd en de nadruk werd terecht weer gelegd op de bron van het Christendom: de Bijbel. Maar met dit boek zijn niet alle kerkvaders, dominees en christengemeenschappen even gezond omgegaan…Men las letterlijk de vaak metaforisch bedoelde verhalen en hield geen rekening
met historische en culturele verschillen tussen toen en nu. Op deze manier de Bijbel (of de Koran of welk ander heilig boek ook) lezen brengt weinig goeds. Er konden gemeenschappen ontstaan die “de waarheid” meenden te bezitten of althans dicht in de buurt te zijn. Door nadruk te leggen op een negatief, zondig mensbeeld tegenover de grootheid van God, hield men de “beminde gelovigen” braaf en onder de duim. Sommige gemeenschappen, zoals die in Rijssen, hebben kennelijk nog altijd last van deze erfenis. Wie niet aan het plaatje voldoen, past niet…Laat ik duidelijk zijn: voor mij heeft dit niets met Christelijk geloof te maken. Het Christelijk geloof heeft juist gastvrijheid naar andersdenkenden hoog in het vaandel. Jezus joeg de zondaars en tollenaars toch ook niet weg, maar nodigde ze juist uit en ging met hen aan tafel. Dat werd hem trouwens door de gevestigde orde in zíjn tijd ook niet in dank afgenomen! De Farizeeën, moraalridders van het eerste uur, spraken schande van dit buitenissige gedrag van die timmermanszoon uit Nazareth!
Door menig buitenstaander worden deze streng gereformeerden met enige meewarigheid en argwaan bekeken, vanwege het gesloten karakter, de strenge levenswijze en het grote zondebesef. Hoe zie jij dit en kan je voor onze lezers deze bovenstaande gegevens in een Bijbelse context plaatsen?
Veel mensen kijken wat meewarig neer op de “zwarte kousenkerk”. Ik kan daar wel wat van begrijpen. Het is een gesloten club, gestoeld op een strikte, letterlijke lezing van de Bijbel en het verabsoluteren van een “christelijke” gedragscode die de kerkleiding uit deze lezing gedistilleerd heeft. Zolang men anderen niet oplegt dat “hun” samenlevingsvorm de goede
is, is er niets aan de hand. Ik heb ook een bepaald gevoel bij gothics met vijf of tien piercings in hun gezicht, maar zolang zij niet van mij verwachten dat ik ze óók ga dragen, vind ik het prima en zal ik hen met hetzelfde respect tegemoet treden als elk ander. Deze houding past ook bij streng gereformeerde mensen. Zolang zij anderen de les niet lezen, mag er geen reden zijn om met smaad over of tot hen te spreken.
Ook worden in deze groep “wereldse” zaken als tv, (pop)muziek, internet en andere uitingen van cultuur en amusement met de nodige argwaan bekeken en vaak als “heidens” afgedaan. Wat is hier de (Bijbelse) achtergrond van?
Dat “wereldse zaken” zoals TV, internet, uitgaan etc. door streng gereformeerden met argwaan bekeken worden, heeft ook weer te maken met een ongenuanceerde interpretatie van schriftteksten. Met name de apostel Paulus vermaant in zijn Bijbelse brieven de eerste gemeenschappen rond de Middellandse zee zich te onthouden van wereldse zaken zoals het drinken van wijn en het hebben van buitenechtelijke seks, om over homoseksualiteit nog maar te zwijgen! Deze uitspraken zijn bedoeld in een bepaalde context en in een bepaalde tijd en cultuur die niet dezelfde is als de onze; het is dan ook niet goed deze uitspraken kritiekloos te kopiëren en toe te passen op ons, hier en nu. Belangrijk is altijd om de vraag te stellen: wat kan er met deze uitspraken bedoeld zijn? In het geval van Paulus was dat: de mensen bij
elkaar houden; de gemeenschappen niet laten uiteenvallen. Verder heeft het christendom last van een absolute uitleg van het dualisme, dat onder invloed van het Griekse denken in het geloof terecht is gekomen: de scheiding tussen hemel en aarde, God en mens, natuur en bovennatuur, lichaam en ziel. Alles wat met de aarde, de mens, de natuur, het lichaam te maken heeft zou inferieur zijn (zondig en eindig); alles wat met de hemel, met God, met de ziel te maken heeft, dát is het doel, dat heeft eeuwigheidswaarde. Je kunt je voorstellen dat binnen zo’n denkwijze, aardse zaken (zoals Heavy Metal) al gauw als zondig worden veroordeeld. Terwijl Metalmuziek juist hemels is…toch?
In deel II gaat pastor van Nunen dieper in de perikelen rond Elsrock.
Deel twee van het interview >>>>>>
Link: