Therion is natuurlijk de pionier als het gaat om symfonische metal en met het uitkomen van het album Leviathan was het tijd om Christofer Johnsson eens aan de tand te voelen. Christofer is een fijne gesprekspartner, heeft veel te vertellen en praat graag. Vooral zijn visie en openhartigheid over de albums Les Fleur Du Mal en Beloved Antichrist waren voor mij een openbaring. Met name bij die laatste heeft corona namelijk behoorlijk wat roet in het eten gegooid, zoals uit het interview zal blijken. Maar ook zijn kijk op de toekomst van Therion en zichzelf zijn best verhelderend te noemen. Ik zit klaar voor het interview en de telefoon gaat…
Christofer Johnsson
Hallo Christofer, hoe gaat het?
Goed, dank je. En met jou?
Prima, maar ja, het zijn rare tijden.
Dat zijn het zeker, maar wat doe je eraan. Ik mag van geluk spreken. in de eerste plaats woon ik tegenwoordig op Malta en omdat het een Mediterraan eiland is, liep ik vandaag gewoon in een t-shirt rond. Dat helpt een beetje. Geen sneeuw en meer van die troep. Ten tweede zijn de beperkingen hier niet zo streng. Als je je onder de mensen begeeft, moet je een mondkapje op. Maar in een restaurant – die zijn hier nog gewoon open – mag je het mondkapje af doen. Ik besteed de meeste tijd toch gewoon thuis, dus voor mij maakt het niet zoveel uit. Zombie holocaust buiten of niet, ik ben aan het werk in mijn studio. Vreemd is het wel. Vorig jaar was het eerste jaar sinds onze oprichting in 1987 dat we niet hebben opgetreden. We staan wel geboekt voor een festival in Rusland dit jaar. Rusland was de eerste met een vaccin en zij zijn afgelopen december gestart met hun grootschalige vaccinatie, dus ik denk dat het wel doorgaat. Ook zijn zij niet zo streng met hun maatregelen. De Europese festivals daarentegen… Ik hoop dat ze doorgaan maar mijn gevoel zegt me dat de kans groot is dat alles weer afgelast of uitgesteld wordt. Ik denk dat touren er dit jaar weer niet in zit. In elk geval niet in Europa.
Ik heb gehoord dat de meeste Engelse festivals al afgelast zijn.
Ik kan het heel goed begrijpen. Het heeft grote financiële gevolgen om alles van vorig jaar om te boeken naar dit jaar. Al het promotiewerk, advertenties, reclamefilms voor festivals die niet door zijn gegaan en nu moeten ze alles opnieuw doen voor dit jaar. Vanwege de onzekerheid doen ze er goed aan om bij voorbaat de festivals te schrappen. Dit geldt ook voor de meeste Europese festivals. We stonden geboekt voor een festival in Roemenië en daar werd al gesproken over speciale vaccinatie paspoorten die nodig zouden zijn om het land in te kunnen komen. Ik denk dat dit festival ook niet doorgaat. We hebben er ook nog één in Slovakije maar ik heb geen idee wat daar gaande is. Al met al heb ik er een zwaar hoofd in. Wanneer ze de maatregelen gaan versoepelen, zal dat voor kleine groepen mensen zijn. Voor clubs en pubs bijvoorbeeld. Zaken die er toe doen voor de nationale economie. Het is namelijk zo dat de concert business totaal niets betekent voor diezelfde economie. Zeker bij een concert waar mensen de nodige alcohol nuttigen, op elkaar gepakt staan met z’n honderden of zelfs duizenden, op- en neer springend, schreeuwend… dat zal het laatste zijn dat ze zullen toestaan. Dat is bedroevend, want het gehele economische systeem rondom de live business is compleet ingestort. Men denkt dan meteen aan de band en natuurlijk zijn er bands die concerten nodig hebben om te overleven. Persoonlijk verdien ik meer geld door mijn tijd in de studio door te brengen dan live te spelen. Voor mij is het economisch prima als ik platen blijf opnemen, maar er zijn bands waarbij dit andersom is. Zij moeten veel touren om hun rekeningen te kunnen betalen en voor deze bands is dit natuurlijk heel slecht. Het maakt niet uit wat voor een soort groep je bent, voor elke band is het inkomen verspreid over merchandise, royalties en live optredens. Je hebt dus verschillende mogelijkheden om geld te genereren. Je kunt je focus leggen op het schrijven van nummers en opnames in de studio als je niet kunt touren. Maar hoe zit het met de mensen die werken in de livesector, zoals de roadcrew bijvoorbeeld. Zij hebben nu niets te doen en krijgen dus ook niet betaald. Zaaltjes verdwijnen omdat er niet meer opgetreden wordt. Tourbusmaatschappijen… ik bedoel… heb je enig idee wat het bouwen van een tourbus kost? Daar heb je in de meeste gevallen een lening voor nodig. Er zijn maar weinig bedrijven die het geld hebben om een nieuwe aan te schaffen en om te bouwen zonder dat ze een lening af hoeven te sluiten. Dat betekent dat zo ‘n bus continu moet rollen om geld op te leveren anders kan het bedrijf zijn lening niet afbetalen. Dus als zo ‘n bus twee maanden stilstaat, dan is dat een ramp. Als deze een half jaar stil staat, kan ik me niet voorstellen dat zo ‘n bedrijf nog blijft bestaan. En dan de merchandise industrie. Ik doe al jaren zaken met hetzelfde bedrijf voor mijn merchandise. Nu wilde ik merchandise regelen voor Leviathan dus ik stuur ze een gebruikelijke e-mail waarin ik de ontwerpen mee stuur en vraag hoe het gaat en wanneer ze kunnen leveren? Ik krijg totaal geen antwoord omdat het bedrijf gewoonweg niet meer bestaat. Veel van deze bedrijven verkopen merchandise van bands die aan het touren zijn. Wordt er niet getourd, betekent dat dat ruim 80% van hun inkomsten wegvalt. Het Poolse bedrijf waar ik zaken mee deed had zijn eigen fabriek. Deze maakte alles zelf en ik denk niet dat ze de fabriek hebben gebouwd met geld dat op hun bankrekening stond. Daar is vast een lening voor afgesloten. Dus als niemand meer merchandise bestelt, hoe betalen ze dan hun vaste lasten en hun lening. Leden van een roadcrew zullen ook op zoek zijn naar nieuwe banen. Hier geldt hetzelfde. Je bent van middelbare leeftijd, je hebt een gezin, je hebt wederom leningen bij de bank, je hebt een hypotheek. De zaken moeten wel betaald worden. Als je dus niet met een band op tour kunt, moet je op zoek naar een andere baan. Wie weet hoelang deze crisis nog gaat duren en zullen deze mensen dan terugkeren nadat ze zoveel moeite hebben gedaan een andere goede baan te vinden.
Er zijn ook diverse bands die noodgedwongen zijn moeten stoppen vanwege hun financiële situatie.
Ja. Als je 20 jaar bent en nog bij je ouders woont dan heb je niets te vrezen en kun je gewoon doorgaan met de levensstijl van rockartiest. Eerlijk is eerlijk. Maar als je wat ouder bent, je hebt kinderen, rekeningen die betaald moeten worden, dan geldt niet hetzelfde. Dan moet je aan geld zien te komen. Zelfs al is dit het mooiste beroep op deze planeet en je doet het niet puur voor het geld, je doet het uit liefde voor muziek, je zal nog steeds een inkomen nodig hebben.
Je hebt geld nodig om te overleven.
Ik begon van mijn muziek te leven in 1992, maar voordat we Theli maakte, betaalde ik per maand mijn huur. Ik woonde in een super kleine flat met een oppervlak van 29 vierkante meter in een slechte buurt. Het goedkoopste van het goedkoopste dus. Ik denk dat ik omgerekend zo’n 180 euro per maand betaalde. Dat was mijn huur. Elke maand dat ik mijn huur betaalde, had ik nog geen idee hoe ik de huur van de maand erop moest betalen. Ik leefde echt van maand tot maand. Hoe moest ik dit oplossen? Ik had zo weinig geld dat ik niet eens een auto kon betalen en zelfs het openbaar vervoer was te duur. Ik moest illegaal met de ondergrondse, wat nogal problematisch was als je met een gitaar naar de oefenruimte ging. In die tijd betekende de kleinste onderbreking in mijn inkomen dat ik de huur niet kon betalen. Toen we Theli maakten en ik eindelijk wat geld zag binnenkomen, kocht ik mijn eerste auto. Ik heb daar omgerekend 760 euro voor betaald. Dat was het type auto dat ik me kon veroorloven. Zelfs in die tijd, als er onderbrekingen waren, zou ik compleet de klos zijn. Het was niet eerder dan toen we Vovin uitbrachten, dat ik eindelijk wat financiële zekerheid had en mijn leven twee jaar vooruit kon plannen. Zo van, nu even wat vrije tijd, wat nieuwe nummers schrijven, eindelijk die zekerheid. Dus ik kan me heel goed voorstellen dat veel bands het heel zwaar hebben.
Je gaf het in het begin van het interview al aan. Je woont tegenwoordig op Malta. Waarom heb je gekozen voor Malta?
We wilden uit Zweden weg en dan heb je de hele wereld om uit te kiezen. Dus zijn we op reis gegaan en hebben wij, mijn vriendin en ik, als toeristen diverse landen wat beter bekeken. We zijn op Cyprus geweest, Montenegro, waar mijn vriendin vandaan komt, was ook een optie. Estland hebben we ook overwogen, ook een geweldig land. Maar uiteindelijk hebben we voor Malta gekozen omdat men hier Engels spreekt, het heeft 300 dagen per jaar zon, ze hebben een goede infrastructuur, goede medische zorg ook al betaal je weinig belasting dus je krijgt waar voor je geld. Als ik zeg, lage belasting, dan denken mensen dat het de hoofdreden is waarom ik hier zit. Maar ik vind het belangrijker om te zien wat ik krijg voor mijn belastinggeld. Ik kan me best een hogere belasting veroorloven maar ik wil wel dat ik er wat voor terug krijg. Het is net als het kopen van een auto of een huis. Je wilt niet de hoofdprijs betalen, je wilt een eerlijk bedrag neerleggen. In Zweden voelde ik me de laatste 20 jaar genaaid. We betalen de hoogste belasting op deze aardkloot maar krijgen er geen reet voor terug. Op datzelfde moment is de criminaliteit enorm gestegen en hier op Malta is bijna geen criminaliteit. Eén van de belangrijkste redenen is dat het in Europa ligt en Engelstalig is. Dus als we officiële documenten krijgen van bepaalde instanties, dan zijn deze in het Engels. Als ik naar Cyprus was gegaan, krijg je alles in het Grieks. Daar kan ik nog niet de helft van lezen en ben je aangewezen op anderen om het voor je te vertalen. Dat houd ik niet van. Ik wil dat graag zelf kunnen regelen. Malta was het beste compromis. Uiteindelijk ging het tussen Malta en Montenegro. Montenegro is geweldig omdat het allemaal ongelofelijk goedkoop is. We hebben gekeken naar een kasteel in de bergen, een 1000 vierkante meter kasteel in de bergen wat we konden betalen. Maar weet je wat het is? Het is allemaal zo disfunctioneel daar, zoals de posterijen. Toen wij er verbleven hebben we gezien dat men het niet zo nauw neemt en de post soms wel twee maanden blijft liggen voordat het een keer bezorgd wordt. Ook zijn ze politiek… niet instabiel, maar ook niet zo democratisch. De persoon die formeel gekozen was, was min of meer een dictator. Je wilt niet net een woning gekocht hebben en dan ineens te horen krijgen dat de regering besloten heeft alle eigendommen van de buitenlanders in beslag te nemen. Dus als ik al mijn geld investeer in een gebouw waarin ik woon, wil ik wel politieke zekerheid. Nu schijnen ze deze idioot te hebben afgezet en dus is dat niet meer aan de orde, maar dat wisten we toen nog niet. Nu is het op zich niet slecht om een leven op te bouwen in een land waar zoveel armoede is. Maar in Montenegro werken sommige mensen voor een salaris van 260 euro per maand en is het gemiddelde loon zo ‘n 500 euro per maand. Dat is dan mooi meegenomen. Feitelijk kun je je eigen tuinman in dienst nemen en al je eigen voedsel verbouwen, als je dat zou willen. Maar toch voelt dat niet goed, al die armoede om je heen. Op Malta is alles wat normaler.
Even een reisje terug in de tijd. Wat heeft je doen besluiten een volledig Frans chanson cover album (Les Fleur Du Mal) te maken?
We hadden ons 25-jarig jubileum en de platenmaatschappij kwam met het ene saaie idee na de andere. Ze vroegen of we geen ‘Best of..’ album wilde maken, ik bedoel… serieus? Het jaar is 2012. Mensen zijn gestopt met het kopen van CD’s. Wie koopt er dan nog een verzamelalbum op CD? Alles staat op internet. Als men een band wil ontdekken, kun je dat doen op Spotify of je downloadt het of iets dergelijks. Je hoeft geen verzamel-CD te kopen. Dat is al verdwenen sinds de jaren ’90. Mijn idee is als je je eerste verzamelalbum uitbrengt, dan weet je dat je oud en onbelangrijk wordt. Je wordt dan zoals Status Quo of één of andere oude boogie band. Niets slechts over Status Quo, maar toen ik opgroeide in de jaren ’80 was Status Quo de meest saaie band die je je kon voorstellen, omdat er veel coolere bands waren zoals W.A.S.P. en Iron Maiden. Het idee was – met Therion doen we altijd onverwachte dingen – dat ik iets leuks wilde doen. Een volledig coveralbum misschien; dat leek me gaaf. Ik maakte een lijst van covers die ik zou willen doen en dacht: “Hé, vier of vijf van de covers zijn oude Franse chansons.” Misschien een maf idee maar laten we hier een volledig album mee maken: dat zal de fans choqueren. Ik dacht aan het feit dat metalfans luisteren naar bands als Autopsy met teksten over het opgraven en verkrachten van lijken. Waar kun je dan mogelijkerwijs nog over zingen dat iemand choqueert. Wat kun je doen om de metalwereld te doen opschrikken, wat doet ze walgen. Hoesafbeeldingen van oude Carcass albums met delen van lijken en de hoezen van Cannibal Corpse hebben een schrikeffect. Als je teruggaat in de tijd en kijkt hoe Alice Cooper mensen choqueerde en daarna wat W.A.S.P. deed in de jaren ’80. In de jaren ’90 waren het de black metalbands die elkaar vermoordden en kerken in brand staken. Hoe kan iets nog schokkender zijn. Het enige wat ik kon bedenken is popmuziek, omdat metalfans een hekel hebben aan popmuziek en om het nog provocerender te maken, laten we de nummers arrangeren in een stijl die ze daadwerkelijk leuk vinden. Dat is provocatie. Omdat je dan zoiets krijgt als: “Maar… maar… ik vind dit leuk!” Les Fleurs Du Mal is één van die platen waarvan maar weinig mensen durven toegeven dat ze hem leuk vinden. Als je op Spotify kijkt, is het het meest gestreamde album van Therion. Ik geloof zo ‘n 12 miljoen keer of zoiets. Tot een paar dagen geleden was Mon Amour, Mon Ami het meest gestreamde Therion nummer met bijna 3 miljoen keer. Wie had dat ooit gedacht? Ik zeker niet in die tijd. Nogal een schok, niet?
Na Les Fleur Du Mal nam je een lange pauze. Was daar een duidelijke reden voor?
Zeker. We hebben toen geschreven aan de rockmusical, welke oorspronkelijk drieëneenhalf uur moest duren. Eigenlijk hebben we ook een drieëneenhalf uur durende rock musical geschreven, maar we hebben hem moeten inkorten zodat hij op 3 CD’s zou passen. We realiseerde ons ook dat niemand het geduld kon opbrengen drieëneenhalf uur, zowat ter grootte van een Wagnerstuk, te luisteren. Het was niet alleen de muziek die geschreven moest worden, ook het verhaal en de thema’s, snap je? Het is een rock musical en geen concept album. Denk maar aan zoiets als Jesus Christ Superstar, maar dan op de Therion manier. De bedoeling was dat het opgevoerd zou worden in een theater. Helaas gooide corona roet in het eten. We hadden het namelijk in de planning staan voor mei 2020 in Mexico, maar toen sloeg corona toe en nu is het de vraag wanneer we dit wel kunnen opvoeren. Het is een beetje een vreemde situatie en dat komt omdat niemand het werkelijke product heeft gezien. Men heeft alleen de soundtrack gehoord. Vergelijk het maar met de soundtrack van een film die nooit gemaakt is. Dit is gek, want zonder de verhaallijn klopt de muziek van geen kant. Natuurlijk kun je ernaar luisteren maar het is nooit bedoeld om zo beluisterd te worden.
Het maakt het moeilijk het verhaal te doorgronden.
Ja. Als je Jesus Christ Superstar eenmaal live gezien hebt en daarna luister je naar de CD, zie je de beelden in je gedachten terug van de scènes uit dat stuk en dat maakt het duidelijk. Dus het idee was, ook al zouden we het maar één keer opvoeren, dat we het op z’n minst konden filmen en uitgeven op DVD en Blu-Ray zodat de mensen er op die manier van konden genieten. Mijn droom scenario was dat ik er beroemd mee zou worden, het als franchise aanbieden en dat het de nieuwe Jesus Christ Superstar zou worden. Maar realistisch gesproken… dit is een moeilijk stuk. Als het één of een paar keer was opgevoerd zou het meer dan genoeg geweest zijn. Ik zou tevreden zijn en mensen zouden het werkelijke product gezien hebben. Achteraf ben ik dus een beetje ontevreden door dit hele gebeuren omdat ik het gevoel heb dat men maar het halve product heeft gekregen.
Is dat misschien de reden dat mensen zo sceptisch zijn ten opzichte van Beloved Antichrist?
Nou, eigenlijk is het niet eens een Therion album. Het is een project gemaakt door Therion. Zoals gezegd wilde ik zoiets als Jesus Christ Superstar maken in de hoop dat het als franchise opgepakt zou worden. De huidige Jesus Christ Superstar wordt niet opgevoerd door de originele bezetting uit de 70’er jaren maar door verschillende mensen in verschillende landen. Dat was mijn droom. Dat het succesvol genoeg zou zijn om ook in andere plaatsen opgevoerd te worden, zonder dat ik of anderen van Therion erbij zouden hoeven te zijn. Maar om het één keer te laten gebeuren wilden we het in Mexico opvoeren, omdat Therion daar zijn grootste schare fans heeft. Therion is gigantisch in Mexico. Als je kijkt naar de digitale verkopen dan is het totaal in Mexico groter dan Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië bij elkaar. De laatste keer dat we in Mexico speelden, deden we elf shows. ELF! In Mexico alleen. Het overgrote deel van de bands die daar spelen, doen er twee of drie. Dat geeft aan hoe groot we zijn in Mexico. Het is de enige plek op deze planeet waar we zeker konden zijn van voldoende toeschouwers om dit financieel rond te krijgen. Als we dit in Nederland, laten we zeggen Tilburg, zouden doen, hebben we een behoorlijk publiek maar niet genoeg om de kosten te dragen. Daarvoor zouden we een heel weekend met drie shows op een rij moeten doen. Als we het op die manier hadden kunnen doen, zouden we quitte spelen. Dan hadden we het gefilmd en was iedereen blij geweest. Maar ja. Het is wat het is. We werken nu aan deze trilogie en die maken we eerst af. Als we daarmee klaar zijn, ga ik er nog eens naar kijken en zien of we het kunnen opvoeren.
Is de reden dat je gestart bent met de Leviathan trilogy omdat je Beloved Antichrist niet hebt kunnen opvoeren?
Nee, want dat zou maar één weekend geweest zijn. Als we dat in mei hadden gedaan zou het klaar zijn geweest. Zoals ik al zei, misschien dat er iemand denkt: “Wauw, dit is geweldig. Dat willen we op Broadway hebben.”, maar dan zou het niet met mij en Therion zijn. Dan zou ik zeggen: “Prima, jij wilt het opvoeren? Hier zijn de draaiboeken, de contracten, je geeft mij het geld en doet ermee wat je wilt”. Ik zou dan nog steeds Leviathan opnemen en zij zouden doen wat zij willen.
Toen ik de titel van het nieuwe album zag, schoten meteen de albums Vovin en Deggial door mijn hoofd. Nadat ik het album geluisterd had, was ik opgelucht dat ik er niet ver naast zat. Is dat met opzet gedaan?
Ja. Na Beloved Antichrist voelde ik me leeg. Dat was namelijk de laatste droom die ik had. Er is nu niets meer dat ik heel graag nog eens zou willen doen. Ik heb er met Thomas (Vikström, red.) over gesproken en we kwamen tot de ontdekking dat we al die jaren als Therion deden wat de band wilde. We luisterden nooit naar de platenmaatschappij en ook niet niet naar wat de fans wilden, maar alleen wat de band wilde doen. Dat heeft natuurlijk consequenties. De fans zijn verdeeld over de albums die we gemaakt hebben. De één vindt een bepaald album beter dan de ander. Onze platenverkoop ging daardoor op en neer als een jojo. Maar dat is prima. Wij waren er heel tevreden mee; wij vonden het leuk wat we deden en hebben er nooit spijt van gehad. Nu zou je het een uitdaging kunnen noemen om de fans te geven wat ze willen. Het is namelijk zo makkelijk om te zeggen: “wij zijn super artistieke, introverte mensen en doen wat we zelf willen en zullen nooit doelbewust muziek proberen te schrijven op een manier die de fans leuk vinden.” Misschien is dat wel een excuus omdat je juist niet op die manier kunt schrijven. Dus laten we ons zelf testen. Ga die uitdaging aan. Probeer een klassiek klinkend Therion hitalbum te maken en laat uiteindelijk de fans beoordelen of het gelukt is. Het leek ons een gave uitdaging en daarmee is dit echt de laatste uitdaging die we kunnen bedenken. Ik heb werkelijk geen idee wat we hierna zouden moeten verzinnen.
Vertel eens iets meer over de trilogie?
Inspiratie hadden we genoeg toen we hiermee aan de slag gingen en al gauw hadden we rond de veertig nummers geschreven, genoeg om drie albums te vullen. We realiseerden ons dat zeker 30 tot 35 nummers goed genoeg waren voor deze platen en we probeerden patronen te ontdekken in hoe de nummers klonken en in welke richting ze gingen. We besloten daarom tot het maken van een trilogie, de Leviathan trilogie. Drie albums die elk een bepaalde kant op gaan. Het zojuist verschenen album Leviathan is eigenlijk ‘Leviathan I’ en is het meer directe album, zou ik zeggen. ‘Leviathan II’ zal een donkerder en melancholischer geluid hebben. Nog steeds direct maar net even anders. ‘Leviathan III’ wordt het experimentele en avontuurlijke album met progressieve nummers en een paar zwaardere nummers, zwaarder dan wat Therion normaal gesproken speelt. Tevens wat folk-geïnspireerde nummers, eigenlijk een beetje van alles wat. Een plaat maken om alle fans tevreden te stellen is makkelijker gezegd dan gedaan. Serieus. Het is makkelijker vrede te stichten in het Midden-Oosten dan Therion fans op één lijn te krijgen. Als je een uitermate gevarieerd muzikaal pad bewandelt, zoals Therion heeft gedaan, zijn er geen twee albums die hetzelfde klinken en zelfs de nummers op die platen zijn in een verschillende stijl. Het goede daarin is, dat er voor elk wat wils is. Het is makkelijk om iets uit te geven dat mensen leuk vinden, maar daar staat tegenover dat er ook mensen zullen zijn die het niets vinden. Niet iedereen zal onze gehele discografie als plezierig beschouwen. Daarom maken we drie verschillende albums die elk een eigen kant op gaan. Zo is de kans groter dat er voor iedereen een Leviathan zal zijn. Natuurlijk is er een categorie fans die klagen dat alles wat we gedaan hebben, nadat we gestopt waren met het spelen van death metal, rotzooi is. Fans die terugverlangen naar de dagen van de eerste vier Therion albums zullen zwaar ongelukkig zijn, want dat zal nooit meer gebeuren. De fanbase die we hebben opgebouwd met Theli en de daarop volgende schijven, zouden op z’n minst één plaat moeten vinden waar ze gelukkig mee kunnen zijn.
Een album opnemen in deze tijd van crisis moet een enorme opgave zijn. Ik kan me voorstellen dat niet elke muzikant het even makkelijk vindt of zelfs niet in staat is om thuis alles op te nemen. Hoe is Leviathan tot stand gekomen?
We hadden totaal geen keus. Ik heb een studio hier op Malta, maar de luchthaven is gesloten dus niemand kan weg en ook niemand kan deze kant op. Het gehele album is dus op afstand opgenomen en wel in negen verschillende landen. Zweden, Finland, Malta, Duitsland, Engeland, Israël, U.S.A., Spanje en Argentinië. Ik stuurde iedereen demo’s met instructies en zij moesten deze instructies zo goed mogelijk interpreteren. Een commerciële studio boeken is behoorlijk prijzig en normaal trek ik altijd een groot deel van het budget uit om de mensen hierheen te laten komen, maar dat betekent wel dat de studiotijd verder volledig gratis is. Het kost wat meer tijd maar dat geeft niet. Nu moesten we ons beter focussen en slimmer opnemen, want we maakten gebruik van commerciële studio’s en elke keer dat ik ontevreden was met het geleverde resultaat kostte mij dat weer een hoop geld omdat ik ze weer die studio in moest sturen. Redenen daarvoor variëren nogal. Soms was de stijl niet goed en als ik het in mijn eigen studio opneem dan proberen we het twintig minuten en komen we erachter dat het niet werkt en dat het anders moet. Nu gaan ze de studio in, spenderen een halve dag om de opname of opnames goed te krijgen, om vervolgens van mij te horen dat het toch niet klinkt zoals ik het wil. Bijvoorbeeld, we hebben de drums eerst opgenomen met Snowy Shaw maar de kwaliteit van de opnames was niet zoals ik gewend ben. Dus heb ik alle drums opnieuw moeten laten opnemen, wat me veel geld gekost heeft. Ik heb wel besloten om veel van die opnames met Snowy te bewaren omdat Snowy namelijk enorm origineel is. Zeer origineel. En een grappige drummer. Hij had een paar waanzinnige, gave ideeën, zoals in het nummer ‘Azi Dahaka’. Hij bracht enorm veel leven in dat nummer. Ook in het nummer ‘Die Wellen Der Zeit’ was het zijn idee om de drumbeat weg te laten en alleen de toms te gebruiken. Zo artistiek en zulke goede ideeën zijn ook de redenen geweest dat we hem gevraagd hadden. Helaas was hij niet in staat een stabiele basis te leveren maar ook de kwaliteit van de opnames was onvoldoende. Als ik erbij geweest had kunnen zijn, had ik hem kunnen coachen en waren de opnames in elk geval goed geweest. Met andere mensen ging het echter wel heel goed, dus heb ik besloten dit in de toekomst met deze mensen te blijven doen. Bij anderen is gebleken dat ik er echt bij moet zijn.
Er zijn ook koorpartijen aanwezig op het album. Was het niet moeilijk om een koor op te nemen op deze manier?
Jazeker, je hebt iemand nodig die je hier volledig in kunt vertrouwen en we hadden geluk, want Israël was nagenoeg het enige land dat geen of weinig restricties had. Op dat moment had ik eigenlijk besloten de koorpartijen hier op Malta op te nemen met het lokale operakoor maar vanwege de beperkingen mocht je met niet meer dan drie personen bij elkaar komen. Dat zou betekenen mezelf, de dirigent en een koorlid. Dat is nu niet echt een koor. Toen dacht ik aan het Hellscore Choir in Israël. Zij hebben met ons opgetreden de laatste keer dat we daar waren. Noa Gruman (zangeres van symfonische metal band Scardust, red.) is de dirigent van het koor. Ik heb contact gezocht met haar en zij zei dat momenteel wel beperkingen waren maar dat die in twee weken zouden worden opgeheven. Prima! We hadden alles voorbereid en de partijen opgenomen toen de beperkingen opgeheven waren. Gelukkig binnen de gestelde tijd. Het was werkelijk pure mazzel dat ik de juiste contacten in het juiste land op de juiste tijd had. Anders zou ik niet hebben geweten hoe ik dit had moeten klaarspelen. Want met een koor wil ik wel dat het op z’n minst uit dertig personen bestaat en dat is natuurlijk een ontmoeting met heel veel mensen. Ik moet zeggen dat er veel voordelen zitten om op deze manier op te nemen. Weet je wat het is, als er een nieuw Therion album opgenomen wordt, ben ik daar voor de volledige duur van de opname altijd bij aanwezig. Eerst moet ik een week lang de drums aanhoren, vervolgens de basgitaar een aantal dagen, aansluitend de gitaar voor een aantal weken en tot slot het koor, de zangers en zangeressen en misschien een beetje orkest. Uiteindelijk heb je dan nog de mix en de mastering. Als dit allemaal achter de rug is, praten we over een aantal maanden werk, dan ben ik mentaal totaal uitgeput. Mijn oren zijn moe en ik wil het woord ‘studio’ de komende twee jaar dan niet meer horen. Maar deze keer voelde ik me zo fris na dit alles, dat ik er zelf versteld van stond en zoiets had van “Dit was een eitje, kom maar op met de volgende!” We hebben zoveel nummers geschreven dat ik dacht; we nemen een weekje vrij en dan beginnen we aan het volgende album. Daarmee hebben we de helft van Leviathan II al reeds klaar en zijn de drums en een deel van de basgitaar voor Leviathan III ook opgenomen. Dus het geeft niet dat we nu met corona te doen hebben, wij besteden onze tijd nuttig en nemen alles op. We hebben dan een paar platen af, in onze zak zogezegd, en we kunnen deze uitgeven wanneer het nodig is. Op zich een handige situatie en het plan voor de release……………
[plots was de verbinding met Christofer verbroken. Een ogenblik later belde hij terug en gaf een verklaring]
Hallo. Sorry hiervoor. De telefoonbedrijven op Malta zijn waardeloos. Het is nu zo vaak gebeurd tijdens interviews. We spreken voor iets meer dan een half uur en dan klapt de verbinding eruit.
[Ik kon me op dat moment niet meer herinneren wat hij aan het vertellen was, dus stelde ik mijn volgende vraag]
Je sprak er al even over dat je, na Beloved Antichrist, alles al gedaan hebt met Therion wat je kon bedenken en dat het Leviathan-project je laatste uitdaging is. Is er nog wel toekomst voor Therion of ga je ermee stoppen?
Nee, nee. Stoppen doen we zeker niet. Ik zie alleen geen uitdagingen meer, snap je. Ik ben 34 jaar lang een muzikaal avonturier geweest met Therion. Misschien is het prima om een entertainer te worden en de fans te geven wat ze willen. Ik bedoel, we zagen dit als uitdaging en schreven meer dan veertig nummers. Eigenlijk was het best makkelijk voor ons om op deze manier nummers te schrijven. Ik denk dat we de fans nog lange tijd kunnen geven wat ze willen. Ik ben al 34 jaar hongerig en ik eet en ik eet en ik eet, maar nu voel ik dat ik vol zit, begrijp je wat ik bedoel. Ik denk dat ik er vrede mee zou hebben om de tweede helft van mijn carrière te genieten van de desserts.
Zo zou je het ook kunnen bekijken.
Ik heb mezelf bewezen wat ik wilde bewijzen. Ik heb alles gedaan wat ik wilde doen. En heb er dus geen moeite mee om muziek te schrijven en mensen blij te maken. Maar je weet maar nooit. Wellicht krijg ik ineens een ingeving. Het zit namelijk zo, ik hoor tegenwoordig geen originaliteit meer. Vertel me eerlijk, kun jij mij één band noemen, in de afgelopen tien jaar, die echt authentiek origineel is?
Eh, er schiet mij niets te binnen.
Precies! Maar als we teruggaan in de tijd voorbij die tien jaar, dan kunnen we een heleboel bands noemen die op het moment van ontstaan origineel waren. De laatste keer dat ik een echt originele band heb gehoord, was Diablo Swing Orchestra. Dat was zo’n vijftien jaar geleden, denk ik. Zij bliezen me omver met hun originaliteit. Dat betekend echter niet dat de muziek nu ineens slecht is geworden. Er zijn legio bands, nieuwe en oudere, die nog steeds fantastische albums maken. Ik heb zelf onlangs de nieuwe CD van AC/DC gekocht en ik vind hem geweldig. Het beste werk sinds Back In Black naar mijn mening. Accept heeft ook pas een fantastisch nieuw album uit dus het hoeft niet origineel te zijn om goed te zijn. Het moet gewoon goed voelen en het maakt niet uit wat je doet.
Hoe staat het dan met jouw status als vernieuwer?
Dat is geweest. Kijk naar de grootste muzikale innovator in de geschiedenis, Jimi Hendrix. In 1967 bracht hij een enorme verandering teweeg en legde daarbij de basis voor de hardrock, wat later weer uitgroeide tot metal. Als je een eerste generatie hardrockfan van bands als Led Zeppelin, Deep Purple, Uriah Heep en Black Sabbath vraagt naar Jimi Hendrix dan zullen ze vertellen dat hij de muziek totaal heeft veranderd. Als je het vandaag de dag aan een jonge metalfan vraagt, en dan mag je hopen dat deze überhaupt van Jimi Hendrix heeft gehoord, krijg je als antwoord dat het een goede muzikant is die vroeger wat gave rockclassics heeft geschreven, zoals Purple Haze, Foxy Lady en Fire. Dus, van de grootste innovator die de basis legde voor de metal tot een of andere muzikant die een paar goede rockclassics heeft gemaakt. Dat gebeurt dus met iedereen, zo ook met mij. Neem Black Sabbath, ik bedoel, wie houdt er nu niet van Black Sabbath, iedereen houdt van Black Sabbath, iedereen luistert naar hun nummers maar de meeste mensen zullen niet begrijpen wat voor een ongelofelijke revolutie zij teweeg hebben gebracht met de powerchord en alles. Zij hebben de complete manier van gitaarspelen een totaal nieuwe richting gegeven, wat nu gewoon de basis is voor bijna elk metalnummer. Zo zijn er meer. Ik herinner me nog in de jaren 90 dat ik op de voorkant van vele metalmagazines stond met de tekst ‘Dit is geniaal’ of ‘de nieuwe revolutie’. Ik vond het enorm overdreven. Toen mensen het nummer To Mega Therion voor de eerste keer hoorden, vertelden ze mij dat ze compleet overdonderd waren. Ze hadden nog nooit zoiets gehoord. Maar als je To Mega Therion nu laat horen aan de jonge symfonische metalfan die net het genre heeft ontdekt en alles via Spotify beluistert, dan is het voor hen gewoon een goed nummer. Het is een symfonische metalclassic, maar geen revolutie zoals de mensen van toen vonden. Als ik nu geïnterviewd word dan is het vaak dat Therion één van de eerste symfonische metalbands was, dat we grondleggers waren, blablabla, et cetera. Natuurlijk, journalisten kennen hun geschiedenis betreffende het genre en dus krijg ik daar vragen over. In werkelijkheid zijn we nu gewoon een oude band en daar is niets mis mee. Het is zelfs onvermijdelijk. Het gebeurt elke band vroeg of laat. De tijd haalt je in. Je was super origineel op een bepaald punt, vervolgens blijf je dat herhalen en na tien jaar is het niet orgineel meer. Hetzelfde met bijvoorbeeld een iPhone. Vroeger keek je je ogen uit als iemand een iPhone had. Internet in je broekzak en een touchscreen. Tegenwoordig heeft elk kind er een. Onvermijdelijk. Tevens heb ik het gevoel dat, wat we ook doen met Therion, we zullen nooit meer dezelfde schok teweeg brengen als vroeger. Wat moeten we dan doen? Op ons hoofd gaan staat en neusfluit spelen terwijl we de gitaren opnemen? Natuurlijk kunnen we iets doen dat nog nooit eerder door iemand gedaan is, maar het zal nooit hetzelfde zijn. Dat zou vreemd zijn en niet revolutionair. Persoonlijk ben ik tot inzicht gekomen dat ik voortaan maar gewoon een gewaardeerd entertainer ben. Mensen komen naar onze shows omdat ze de muziek goed vinden; ze kopen onze platen. Het is nog steeds de beste baan op deze hele planeet. Het gevoel dat je krijgt als iemand je een enorm compliment geeft, daar geef ik niets meer om. Dat heb ik eigenlijk nooit gehad. Ik schreef gewoon de muziek die ik mooi vond en feitelijk ga ik daar dus gewoon mee door en hoop dat ik mensen er blij mee maak. Wat is daar nou niet leuk aan?
Ik heb begrepen dat Thomas Vikström een belangrijke rol heeft binnen Therion. Hoe belangrijk is Thomas voor jou?
Thomas, hij woont tegenwoordig in Spanje, heeft een groot deel van het album geschreven. Hij en ik zijn een zeer effectief schrijversduo geworden en dat is één van de redenen waarom we zoveel nummers hebben kunnen schrijven. Het voelt alsof we de Lennon/McCartney van de symfonische metal zijn geworden. Ok, het is een beetje overdreven maar in elk geval hebben we een manier gevonden om samen te schrijven op de manier zoals zij dat deden. We vullen elkaar goed aan. Hij stuurde mij een nummer dat hij had geschreven en we hadden beiden het idee dat het veel te commercieel was voor Therion. Maar als ik een popsong uit de jaren 60 van een Franse zangeres kan ombouwen tot een Therion nummer, waarom zou ik dan niet in staat zijn om een commercieel metalnummer om te bouwen tot een Therion-nummer. Het zou zelfs makkelijker moeten zijn, omdat je bij een cover vast zit aan dezelfde akkoorden. Hier zou ik gewoon delen kunnen herschrijven. Dus herschreef ik een groot deel en dat nummer werd uiteindelijk Great Marquis of Hell, het hardste nummer op het album. Dus, van te commercieel naar hardste track op de plaat. In het verleden heb ik gewerkt met diverse mensen en zij stuurden mij half afgemaakte nummers en ik maakte daar een complete song van of men stuurde een bijna complete track en ik gooide er dan een Therion sausje over. Nu, wanneer ik even vast zit, maakt Thomas het af. Ik heb zoveel nummers op de harde schijf in mijn studio computer staan die nooit zijn afgemaakt. Misschien twee goede riffs samen met een zanglijn die erg goed zijn. Laten we alles in een ‘Bewaar voor een regenachtige dag’-mapje opslaan. Zelfs als ik compleet zonder ideeën kom te zitten, heb ik nog zo ‘n vijftig half afgemaakte tracks die ik kan gebruiken om er delen uit te halen en her te gebruiken. Maar deze keer had ik zoiets van ik stuur het gewoon naar Thomas en zie wel of hij er wat mee kan. Thomas stuurde mij een compleet nummer terug en dat klonk goed. Ik dacht bij mezelf: “Dat gaat makkelijk. Ok, hier is de volgende en de volgende en de volgende”. Ik besloot een experiment te doen. Ik had net een nieuwe Fractal AXE-FX III gitaarprocessor gekocht en ik plugde mijn gitaar in en speelde wat deuntjes. Ik zei tegen mezelf “de eerste riff die ik schrijf, wat het ook mag wezen, hoe stom of raar ook, stuur ik door naar Thomas en hij schrijft er melodielijnen voor. Ach ja, soms verveel je je en ga je grappige dingen verzinnen. Ik schreef dus een vrij standaard heavy metalriff, niets bijzonders. Daarna pakte ik een basgitaar en maakte ik een prog-achtig stukje. Ik combineerde de standaard heavy metalriff met de prog-achtige baslijn en stuurde dat naar Thomas. Thomas is helemaal geen progschrijver maar hij stuurde me deze waanzinnige track terug en ik dacht bij mezelf: “Wat heeft hij er in hemelsnaam mee gedaan. Dit is geweldig.” Op deze manier kunnen we wel vijf nummers per dag schrijven. Ik denk dat op deze manier het schrijven van nummers in een stroomversnelling is geraakt. Nu, elke keer dat ik er niet uitkom, stuur ik het gewoon naar hem en hij stuurt me dan een geweldige song terug. Het is net een snoepautomaat. Je gooit er geld in en drukt op de knop van hetgeen je hebben wilt. Zo zijn we aan de meer dan veertig nummers gekomen. Uiteindelijk zat er ook hondenpoep in de snoepmachine want we hebben ook wat slechte songs geschreven. Ik denk dat we in het totaal zo’n vijftig nummers geschreven hebben en veertig daarvan zijn goed genoeg om verder uit te werken. Het heeft hem ook de les geleerd, toen hij mij Great Marquis Of Hell stuurde, om nooit een track voor zich te houden. Als je een goed nummer schrijft, het maakt niet uit hoe het klinkt, stuur het naar Christofer omdat het wel eens een klapper zou kunnen zijn. Normaal gesproken schrijft hij, ik weet niet of ik dit zou moeten vertellen, nummers voor dance bands. Hij heeft een contactpersoon in Zweden en het is werk voor hem. Hij schrijft deze belachelijke nummers voor dance bands en krijgt daarvoor betaald. De dance bandnummers maken waarschijnlijk geen goede Therion songs, maar als componist kun je verschillende banen aannemen en als hij eens een keer een goede popsong had geschreven bewaarde hij die tot hij er een goede bestemming voor had. Nu, wat hij ook schrijft, als het goed is stuurt hij het naar mij. Onlangs stuurde hij mij iets in de trant van Supertramp meets Abba. Maar het was werkelijk een heel goed nummer. Een goed Supertramp/Abba nummer, een beetje melancholische Abba. Het heeft even wat werk gekost, maar het is klaar en zal op Leviathan II verschijnen omdat het heel melancholisch is geworden.
We hebben op dit moment een uur zitten praten en ik ben door mijn vragen heen.
Het was het laatste interview van vandaag. Ik heb je gewoon wat meer materiaal gegeven. Ik heb door de jaren heen geleerd, dat als je wat guller bent en een goed verhaal geeft, dat je meer pagina’s in een magazine krijgt. Maar deze is voor online, dus maakt het niet uit. Maar ja, de macht der gewoonte. Ik weet niet meer hoe vaak een journalist tegen mij zei dat hij zijn eindredacteur zou vragen om extra pagina’s en we kregen dus altijd meer pagina’s.
Oh, maar we hebben pagina’s genoeg.
Ja, dat heb je met webzines.
Hartelijk dank voor het gesprek en ik hoop dat Leviathan veel succes zal hebben.
Jij ook bedankt en misschien spreken we elkaar volgend jaar weer als Leviathan II uitkomt.
Ik zal het noteren.
Links: