Ayreon – een gesprek met Arjen Anthony Lucassen
Met 01011001 heeft de Nederlandse multi-instrumentalist Arjen
Lucassen wederom een verbazingwekkend sterke plaat opgenomen, waarbij hij
opnieuw gebruik heeft gemaakt van de diensten van een keur aan internationaal
vermaarde muzikanten. Dat het erg goed gaat met ‘s mans project blijkt onder
meer uit de fenomenale binnenkomst in de album top 100, waarbij direct de tweede
plaats bezet werd, en de nodige aandacht die de zogenaamd serieuzere media aan
Ayreon besteedt. Tijd voor een gesprekje met de sympathieke muzikant.
Ik heb het je de
vorige keer, bij de release van
The Human Equation ook gevraagd, dus daar begin ik hier nu ook maar
mee: wat vind je er zelf van?
Misschien heb ik je de vorige keer hetzelfde antwoord wel gegeven, maar ik
heb mijn eigen studio en ben eigen baas, en ik geef een album als dit pas uit
handen als ik er voor de volle honderd procent tevreden over ben. Ik ben over
01011001 dan ook absoluut zeer goed te spreken.
Waarom heb je in hemelsnaam een binaire code uitgekozen als albumtitel?
De oorspronkelijke titel was The Sixth Extinction, wat natuurlijk een
eersteklas tongbreker is. Dat moest en zou dus korter. Het alternatief was
vervolgens Y, maar dat was weer honderdtachtig graden de andere kant op
en eigenlijk veel te simpel. Op een gegeven moment op de plaat heb ik een nummer
staan waarin ik Anneke van Giersbergen binaire taal laat zingen en dat werkte
als een speer. Die sample hebben we toen online gezet en iedereen was daar erg
over te spreken. Veel mensen zijn zelfs aan het uitzoeken geweest wat die code
dan wel allemaal betekenen zou, dus ik bedacht me toen dat het misschien wel
geslaagd zou zijn de albumtitel wat cryptischer en universeler te houden,
waardoor ik uiteindelijk heb gekozen voor de binaire code voor Y.
Tekstueel heb je altijd elementen gehad die voluit spraken tegen – en
waarschuwden voor – de technologische revolutie. 01011001 lijkt daarin
een overtreffende trap. Ben je huiverig voor de huidige technologische
ontwikkelingen?
Laat ik het zo zeggen: ik stel vragen. Ik vraag me af of iets wel of niet
goed is, en ik zie om me heen een hele hoop dingen die niet goed zijn.
Natuurlijk zie ik ook wel veel zaken die sneller en makkelijker worden, maar is
dat ook daadwerkelijk beter? Of ik er huiverig voor ben durf ik echter niet te
zeggen, want ook ik ben slaaf van de technologie. Zodra ik ‘s ochtends wakker
ben ren ik naar beneden en kijk ik naar mijn e-mail, vervolgens ren ik naar mijn
studio waar natuurlijk alles ook digitaal is, maar ja, dan denk ik terug aan de
zeventiger jaren, mijn jeugd, waar helemaal nog niet zoveel technologie was,
maar waar wel de mooiste platen zijn gemaakt. Het was in die tijd allemaal wel
minder makkelijk dan tegenwoordig, maar dat maakte het leven natuurlijk ook wel
een stuk interessanter.
De nieuwe plaat is lastiger te doorgronden bij de eerste luisterbeurten
dan menig album hiervoor en veel duisterder dan je andere werk; is dat een
reflectie van de persoonlijke problemen van de afgelopen jaren (zo scheidde
Arjan van zijn vrouw en werd hij gediagnosticeerd met anosmie, een aandoening
waardoor een groot gedeelte van het reuk- en smaakvermogen verloren gaat)?
Ik denk het wel. Sowieso denk ik dat het meeste van mijn werk pas na een paar
luisterbeurten een beetje blijft hangen, maar het is dit keer misschien allemaal
wel erg donker. Die donkere periode die ik achter de rug heb heeft dan ook zeker
zijn sporen op dit album achtergelaten. In het begin heb ik het heel erg zwaar
gehad, maar zoals altijd is muziek gelukkig de reddende factor, en zodra ik
uiteindelijk weer in de studio lekker aan het werk was wordt het vanzelf
allemaal weer wat positiever. Die balans is mijns inziens nodig op een Ayreon-plaat
en is ook dit keer wel weer enigszins aanwezig.
Heb je niet op het punt gestaan maar helemaal met de muziek te stoppen?
Oh, ik heb zelfs het punt bereikt waarop ik overal mee wilde kappen. Gewoon
kappen, punt. Van alleen al de gedachte aan muziek en het moeten maken van nog
een cd werd ik toen al misselijk, en dat is raar, want je wilt namelijk zo graag
weer aan de slag en je weet dat diezelfde muziek je redding is. Als het dan
eindelijk weer gaat en je krijgt weer wat zinnige noten op papier ben je ook
dolgelukkig, en ik twijfel er niet aan of muziek heeft op dat moment mijn leven
gered.
We kunnen dan wel stellen dat het maken van muziek voor jou bijna
dwangmatig is, of niet?
Ja, absoluut. Dat is vanaf het begin al zo geweest. Ik heb ook nooit een
keuze gehad. Mensen komen wel eens op me af met zo’n vraag: "Hee Arjen, ik ben
boekhouder, maar ik houd erg van muziek dus zal ik anders de muziek ingaan? Wat
denk jij? Wat valt daar eigenlijk in te verdienen?" Dan zeg ik altijd dat als ze
überhaupt al moeten nadenken over of ze de muziek ingaan of niet dat ze het niet
moeten doen. Voor mijzelf heeft het altijd als een paal boven water gestaan dat
ik dit moest doen. Er was geen andere optie. In het begin is dat nog wel wat
moeilijk en leef je dan wel in bizarre omstandigheden, maar dat maakt niet uit,
want je bent wel met die muziek bezig.
Je hebt voor dit album weer een resem aan gastmuzikanten op laten draven;
zijn dat in alle gevallen van tevoren bewuste keuzes geweest?
Er zitten een aantal mensen tussen waar ik al langere tijd mee samen wil
werken, zoals Jorn Lande, Bob Catley en Tom Englund. Zij waren dan ook al
geruime tijd in de picture, zelfs voor de vorige cd al. Maar er zijn natuurlijk
ook zangers die ik nieuw heb ontdekt of die me door fans zijn aangeraden, dus
dat is heel wisselend.
Luister je veel naar nieuwe muziek? Sta je bijvoorbeeld op zaterdag bij de
lokale platenboer in de rekken te snuffelen?
Het is vreselijk dat ik toegeef, maar ik download als een speer. Vroeger ging
je naar de platenzaak en dan ging je een klein stapeltje luisteren, tegenwoordig
doe ik dat anders. Ik lees natuurlijk nog steeds de bladen. Als daar iets
instaat wat me aanspreekt ga ik naar de MySpace van zo’n band, luister ik wat,
en als het me dan aanspreekt download ik het.
En toen kwam je 01011001 tegen tussen alle torrents.
Inderdaad ja!
Baalde je daarvan?
In het begin wel even, natuurlijk. Maar ik denk maar zo: als je een slechte
plaat uitbrengt ben je de lul en lig je binnen de kortste keren weer van de
harde schijf af terwijl je album niet verkocht wordt. Ik heb gelukkig een hele
trouwe fanschare die, mits ze het materiaal goed vinden, de platen toch wel
kopen. Dat is misschien ietwat naïef, maar ik denk dat echt. Daarnaast bieden we
ook gewoon een mooi pakket aan met twee cd’s en een dvd, een mooi doosje en
prachtig artwork, en dat spreekt toch voor de meeste mensen ook meer tot de
verbeelding als zeventien losse digitale bestanden. Dat heb ik zelf ook, hoor.
Als ik iets echt goed vind dan wil ik het product ook gewoon in de kast hebben
staan.
Zijn er ook nog artiesten die je niet hebt kunnen krijgen voor dit album?
Ja, die zijn er helaas altijd. Het mooiste is natuurlijk het werken met
jeugdidolen zoals mensen van Black Sabbath, Led Zeppelin of
Pink Floyd, maar ik vrees dat dat er gewoon niet inzit. Ik probeer het wel
iedere keer, maar je komt er gewoon moeilijk door. Het contact loopt al via
allerlei managers, de muzikanten zelf krijg je nooit te spreken.
Probeer je zelf dat contact open te houden, als mensen jou vragen voor een
gastbijdrage?
Ik krijg heel veel verzoeken om een gastbijdrage te leveren op diverse platen
en tot een paar jaar geleden deed ik dat ook allemaal omdat ik het moeilijk vond
om nee te zeggen. Het is namelijk toch een eer als iemand je werk dermate goed
vindt dat ze je op hun eigen plaat willen hebben. Tegenwoordig ben ik met dat
soort dingen wat selectiever. Het kost namelijk veel tijd, en lang niet alles
waar ik in het verleden aan heb gewerkt vind ik even goed.
Er is een videoclip gemaakt bij Beneath the Waves; waarom juist
voor dat nummer, daar het absoluut geen toegankelijke song is?
Het is geen typische clip geworden en we gaan hem ook niet uitbrengen voor
muziekzenders of zo. Het is meer een sfeerbeeld geworden. Een jaar geleden zijn
ze ermee begonnen, waardoor ik toen al een song moest uitkiezen. Toen was het
nog lang niet af, maar had wel het beste gevoel bij de muziek. Als je de beelden
bekijkt snap je ook waarom ik juist die song heb uitgekozen.
Ben je lang bezig geweest met het bedenken van het verhaal?
Valt wel mee. Als ik eenmaal de muziek af heb krijg ik al snel ideeën voor
het verhaal. Ik bedacht me dat het misschien interessant zou zijn me verder te
verdiepen in de alien Forever van The Electric Castle, die
allerlei experimenten uitvoerde op de mensheid. De wezens op zijn planeet zijn
namelijk hun gevoelens kwijtgeraakt. Daar duik ik dan dieper in en voor je het
weet is het weer een heel groot en bombastisch ding wat je creëert.
Maar niet erg hoopvol, of wel?
Ik denk dat dat wel meevalt. Op de eerste Ayreon-plaat, The Final
Experiment uit 1995, heb ik al vastgesteld dat ik 2084 de aarde vergaat, dus
dat is in dit universum eigenlijk een vaststaand feit waar ik niet meer onderuit
kan. Daar kom ik in alle verhalen dan ook weer op terug.
Je refereert op iedere plaat dan ook een aantal keren naar andere platen
in dat Ayreon-universum.
Dat is heel erg bewust. Dit is een soort vervolg geworden op The Electric
Castle. Toen ik echter eenmaal bezig was kwamen de referenties naar de
andere platen, en voor ik er erg in had zat ik daar alle voorgaande platen een
beetje uit te leggen en met elkaar in verband te brengen. Dat is natuurlijk
grappig, omdat het in eerste instantie allemaal losse platen waren met
afzonderlijke verhalen. Daar is dus nu niets meer van over, haha!
Het klinkt alsof je een soort masterplan in gedachten hebt voor Ayreon.
Ik nu eigenlijk een beetje het gevoel dat Ayreon verhaaltechnisch
compleet is, van de tijd voor de big bang tot de vernietiging van de mensheid.
De cirkel is wat dat betreft rond en het verhaal is verteld. Wat niet wil zeggen
dat ik niet nog meer platen maak, maar dat ik qua verhaal met iets anders zal
moeten komen; een soort uitstapje zoals ik dat met The Human Equation
gedaan heb.
Waarom keer je iedere keer terug naar Ayreon, dat hoofdproject,
nadat je dingen als Star One en Stream of Passion hebt gedaan?
Het ís natuurlijk mijn hoofdproject. Waar Star One meer gericht is op
metal, Ambeon meer electronisch is met een zangeresje en Stream of
Passion meer symfonisch is met ook maar één zangeres, heb ik bij Ayreon
geen muzikale beperkingen. Daar is muzikaal gezien alles mogelijk en dat is
heerlijk.
Denk je niet dat je bij Ayreon ook hele duidelijke grenzen hebt van
wat je binnen dat bepaalde stramien kunt doen?
In principe is er eigenlijk geen stramien, maar ik ga natuurlijk niet ineens
hip hop maken of soul; het blijft muziek zoals ik die graag hoor. Ik ben het
echter wel met je eens dat het moeilijker wordt om origineel te blijven, maar ik
blijf dat wel proberen.
Heb je nog plannen voor een single voor dit album?
Ik geloof wel dat er plannen zijn, maar dat hangt een beetje van de
platenmaatschappij af. Het hangt ook af van wat ik nog aan leuke extra’s bij
zo’n single kan voegen, zoals bijvoorbeeld leuke opnames van de releaseparty in
het Utrechtse Stairway to Heaven, anders vind ik het de moeite ook weer
niet echt waard.
Zijn er nog opvallende dingen gebeurd tijdens het opnameproces, zoals een
James LaBrie bij het vorige album die tijdens het joggen verdwaald is geraakt?
Haha! Niets iets van die aard, maar we hebben natuurlijk wel flink gelachen
op bepaalde momenten. Heel veel daarvan staat gelukkig op de bijgevoegde dvd,
zoals de interviews die ik met de verschillende muzikanten heb gedaan, dat is
zeer komisch geworden. Dan moet je denken aan zaken als een gesprek met Bob
Catley, die vertelt dat hij Koning Arthur is geweest op een cd en weet ik veel
wat voor grote rollen allemaal, en dat hij vervolgens helemaal beduusd is dat
hij op deze plaat een soort vis speelt. Erg leuk allemaal, en voor iedere fan
absoluut de moeite van het kijken waard.
Links: