Toen Zware Metalen vorig jaar met Arjen Lucassen sprak over de aanstaande concertreeks ter ere van Into The Electric Castle kwam ook een nieuw project ter sprake waar Arjen mee bezig was. Dit zou niet onder de noemer Ayreon verschijnen. In een jaar tijd kan veel veranderen want inmiddels is dit project toch als nieuw album van Ayreon verschenen met de titel Transitus. Wij belden weer met Arjen om meer over het album te weten te komen.
De laatste keer dat wij elkaar spraken eindigde ik met een vraag over je toekomstplannen, waarbij ik refereerde aan een facebookpost van Joost van den Broek die met Juan van Emmerloot drums aan het opnemen was voor een nieuw project van jou. Je wilde er niet veel over loslaten maar maakte wel duidelijk dat dit geen Ayreon-album zou worden. Er is veel veranderd sindsdien blijkbaar?
Ik begon al in 2017 aan dit project en het idee was eigenlijk om een film te maken. Ik ben een enorme filmliefhebber en om er zelf eens één te maken leek mij de ultieme uitdaging. En dan eens geen science fiction maar een horror- of een ghost story. Met dat idee ben ik muziek gaan schrijven en alle muziek op Transitus is vanuit die gedachte ontstaan. Van ieder stukje muziek weet ik wat er in de film zou moet gebeuren.
Voor de film heb ik Dick Maas een mail gestuurd en tot mijn verbazing kreeg ik dezelfde dag een enthousiaste mail terug waarin hij zei meer te willen weten. Ik ben uiteindelijk bij hem thuis geweest en hij heeft me van alles uitgelegd over hoe je een film maakt. Het punt is alleen dat je funding voor de film moet krijgen, want het maken van een film kost meerdere miljoenen. Dick heeft uitgelegd hoe dat werkt en naar welke instanties je daarvoor moet. Dat pad ben ik ingeslagen, maar dat was erg moeizaam. Op een gegeven moment kwam ik wel ergens, maar ja, toen kwam corona en stonden bedrijven natuurlijk niet meer te springen om mij geld te geven voor een film. Bovendien werd het door de overheidsmaatregelen onmogelijk om de film op te nemen.
Dus ja, daar zat ik dan met mijn idee waar ik drie jaar aan gewerkt had. Ik had de muziek opgenomen, het stripboek was af en er was al een trailer opgenomen voor de film. Wat nu? Toen ben ik naar mijn platenlabel gestapt en heb daar alles laten zien, waarop Ed van Zijl (de labelbaas, red) direct riep dat dit een Ayreon-album moest worden. Zelf moest ik even aan dat idee wennen want ik had het album niet geschreven als zijnde een Ayreon-album. Als dat wel zo was had ik de muziek denk ik toch wat heftiger en wat meer instrumentaal gemaakt. Maar het heeft toch ook wel alle ingrediënten van een Ayreon-plaat. Dus zo is uiteindelijk besloten om er een Ayreon-album van te maken.
Transitus komt uit als CD en LP met daarbij een stripboek. Is de film nu van de baan?
Laten we zeggen dat de plannen op een wat lager pitje staan. Ik heb toevallig vandaag een gesprek over funding voor de film dus ik ben de plannen zeker niet vergeten. En ook bij Jesus Christ Superstar en Tommy was er eerst het album en kwam pas een paar jaar later de film of de theaterproductie.
Op Transitus doet weer een scala aan geweldige zangers en zangeressen mee. Heb je met het oog op de film daarin andere keuzes gemaakt dan voor een ‘regulier’ Ayreon-album?
Omdat het een film zou worden leek het me supergaaf als de zangers en zangeressen ook in de film zouden acteren. Daarmee was ik wel beperkter in mijn keuze, want ik moest niet alleen een goede stem hebben maar ook iemand die er goed uitzag met de juiste uitstraling voor de rol in het verhaal. Zo kwam ik terecht bij Tommy Karevik en Simone Simons voor de hoofdrollen van Daniel en Abby. Beiden zijn geweldige zangers, hebben uitstraling en zien er goed uit. Van daaruit ben ik zangers gaan toevoegen.
Zo hoorde ik bijvoorbeeld Cammy zingen en was ik erg onder de indruk van haar. En omdat zij een donker meisje is vond ik haar voor het verhaal beter passen in de rol van Abby. Het verhaal gaat immers om een verhouding tussen de zoon van een rijke man en een dienstmeid. Dat was in de negentiende eeuw ‘not done’ en al helemaal als die dienstmeid dan ook nog eens donker is. Ik heb dat natuurlijk aan Cammy voorgelegd en zij zag dat helemaal zitten. Maar toen moest ik een nieuwe rol voor Simone verzinnen en is het hele Transitus-gedeelte ontstaan, dat dus oorspronkelijk helemaal niet in het verhaal zat.
Een van de meest aansprekende namen die op je nieuwe album meedoet is Dee Snider, die een fantastische zangprestatie neerzet als de vader van Daniel op het nummer Get Out! Now! Was het lastig om hem voor je album te strikken?
Dat is het probleem met veel grote namen. Je hebt vaak met managers te maken die artiesten afschermen en artiesten die al enorm druk zijn. Daarom wed ik nooit op een paard maar heb ik een lijst met artiesten die ik benader en dan maar kijken waar ik het eerst door kom. Dat was dus Dee Snider en ik ben superblij dat hij het geworden is want zijn stem is nog altijd in topvorm.
Wie stonden er verder op die lijst voor deze rol?
Alice Cooper natuurlijk, Rob Halford en Jack Black onder andere. Mensen die overtuigend een arrogante persoon kunnen neerzetten. De vader komt maar in één nummer voor, dus moet die rol knallen.
Zulke artiesten vragen ongetwijfeld een aardige som geld in ruil voor hun gastrol. Ben jij dan de boekhouder die een afweging maakt op basis van de toegevoegde commerciële waarde van zo’n artiest of de fanboy die koste wat kost een idool op zijn album wil hebben zingen?
De fanboy, absoluut! Als ik die afweging maak moet ik vergeten wat het me oplevert want dat geld verdient zich niet terug. De belangrijkste afweging voor mij is dat deelname van iemand het product uiteindelijk beter maakt.
Dat Tom Baker (in zijn rol als de Storyteller) meedoet heeft echter wel veel meer impact gehad dan ik vooraf had verwacht. Toen ik op Facebook een fragment van zijn stem postte verwachte ik niet dat mensen zouden raden dat hij het was. Hij is immers een jeugdheld van mij in de jaren ’70, maar de reacties waren overweldigend!
Heeft Tom Baker nog veel invloed gehad op de teksten die hij moest inspreken?
Veel invloed niet, nee. Ik heb eerst zelf de basisteksten geschreven en daarna heeft Lori (Linstruth, red) de teksten aangepast met het idee dat Tom Baker ze zou inspreken. Ik was bijvoorbeeld ook in onderhandeling met Whoopi Goldberg en als zij het zou doen zouden de teksten toch anders zijn geweest. Toen Tom de teksten doorlas gaf hij ook aan dat hij het gevoel had dat de teksten speciaal voor hem geschreven waren.
De grote verrassing op Transitus is de rol van Johanne James, die vooral bekendheid geniet als drummer van Threshold, maar ook over een geweldige stem blijkt te beschikken. Hoe kwam je erop om hem te vragen als zanger?
Ik had hem in De Boerderij in Zoetermeer zien optreden met zijn band Kyrbgrinder, waarin hij drumt en zingt. Toen raakte ik erg onder de indruk van zijn stem. Toen ik hem benaderde voor dit album dacht hij aanvankelijk dat ik hem als drummer wilde en was hij erg verbaasd dat ik hem als zanger wilde. Hij vond dat aanvankelijk maar niets want hij vindt zichzelf geen echte zanger. Hij was erg onzeker maar uiteindelijk is hij toch naar mijn studio gekomen en heeft hij het erg goed gedaan.
Johanne is een typisch voorbeeld van een zanger die bij Ayreon boven zichzelf uit lijkt te stijgen, zoals je dat vaker voor elkaar hebt gekregen met zangers waarmee je hebt gewerkt. Hoe krijg je dat telkens weer voor elkaar?
Ik val op een stemgeluid, en dan niet zozeer op iemands techniek of vibrato, maar puur het stemgeluid. En een van mijn weinige talenten is dat ik kan horen wat iemand met die stem kan. Of iemand een goede techniek heeft, een mooie vibrato heeft of heel hoog kan zingen is dan totaal oninteressant. En dan is het zaak om iemand uit te dagen datgene te doen waarvan ik denk dat hij of zij dat kan. Deels komt dat denk ik ook omdat ik zelf geen goede zanger ben maar heb geleerd het onderste uit de kan te halen met mijn stem.
Voorwaarde is wel dat ik dan met een zanger kan werken in mijn eigen studio. Iemand als Michael Mills of Tommy Karevik laat ik inmiddels met een gerust hart zelf partijen inzingen maar met Johanne wilde ik wel in mijn eigen studio werken. Datzelfde geldt voor Cammy. Zij is een fantastische zangeres, maar wat zij met Oceans Of Slumber doet is zo anders dan wat ik van haar vroeg dat ik haar daarin wil kunnen begeleiden.
Behalve geweldige zangers doen er ook geweldige instrumentalisten mee op Transitus, zoals Joe Satriani en Marty Friedman.
Voor het nummer Get Out! Now! wilde ik een flashy powersolo. Ik had Dee Snider al op zang voor dat nummer en daar wilde ik een grote naam bij voor de gitaarsolo. Ik heb daarvoor ook een lijstje met namen als Steve Vai, Yngwie Malmsteen, Michael Schenker en dus Satriani. Via via kreeg ik de contactgegeven van Joe’s manager en heb ik gewoon het nummer gestuurd met de vraag of Joe hier een solo op wilde spelen. Ik kreeg als reactie terug dat Joe Satriani dit soort aanvragen erg vaak krijgt en er eigenlijk nooit op ingaat. Zijn manager zou het verzoek doorgeven maar ik moest er maar niets van verwachten. Drie dagen later krijg ik een mail van Joe Satriani waarin hij schrijft dat mijn muziek hem erg had geïnspireerd en hij gelijk de studio was ingedoken om een solo op te nemen. En in de bijlage zat een opname van die waanzinnige solo. Op mijn vraag wat hij daarvoor betaald wilde krijgen antwoordde hij dat hij het met plezier had gedaan en er niets voor terug wilde.
Marty Friedman heb ik via Ed van Zijl, die hem goed kent, benaderd en hij reageerde direct positief. Hij vond mijn muziek vreemd, maar op een positieve manier. Ik geloof dat ik binnen een week een waanzinnige melodieuze solo van hem kreeg opgestuurd.
Corona heeft invloed gehad op je besluit om dit album eerder uit te brengen, zonder film. Heeft het verder nog invloed gehad?
Voor mij persoonlijk niet, ik leef al 30 jaar in lockdown (lacht). Ik heb geen sociaal leven, krijg geen bezoek en ga niet op vakantie dus eigenlijk verandert er niet voor me. Helaas moest wel het optreden van Ayreon op het Night Of The Prog festival afgeblazen worden. Dat heeft wel een zekere financiële impact gehad want we hadden al een heleboel voorbereid daarvoor.
Je bent nog niet aangekondigd voor de editie van 2021. Gaat dat nog gebeuren?
We hebben eigenlijk andere plannen voor volgend jaar die niet samen kunnen gaan met een optreden op Night Of The Prog in 2021. Eerlijk gezegd zie ik die plannen niet meer doorgaan op dit moment. Voor het opzetten van een show zijn we een jaar bezig en moeten we ook een jaar van tevoren beginnen met de ticketverkoop. Maar ja, wie gaat er nu een ticket kopen? Voor de Electric Castle-shows hebben we 12.000 tickets verkocht en dat hebben we ook wel nodig om een grote show neer te kunnen zetten.
Er zijn dus plannen voor shows in september 2021. Eind dit jaar gaan we besluiten of we daarmee doorgaan.
Kun je een tipje van de sluier oplichten over die show?
(lacht) Nee! (na enig aarzelen…) Elke show die ik tot nu toe heb gedaan is, net als bij mijn albums, totaal anders dan de vorige. Ayreon Universe was een heavy rockshow met veel vuurwerk, Into The Electric Castle Live was intiemer, vrolijker. Ik kan wel verklappen dat de volgende show duister en weer heavy zal zijn.
Transitus komt uit op 25 september via Music Theories Records. Het album zal gepaard gaan met een 28 pagina’s tellend stripboek en zal beschikbaar zijn op 2CD, 2LP gatefold rood transparant vinyl en een 40 pagina’s tellend Earbook met 5 discs; 2CD album, 1CD instrumentale versies, 1CD guide vocal versies, en een DVD met o.a. een behind the scenes video, een videoclip, trailer en een 5.1 audio-mix van het album.
Links: