Half Nederland en België ligt plat vanwege het coronavirus en ik heb een telefonisch interview met Stephan, zanger en gitarist van Thanatos. Ook zijn werkgever heeft maatregelen getroffen, waardoor Stephan thuis aan het werk is. Hun nieuwe plaat, Violent Death Rituals, komt over twee dagen uit bij Listenable Records. We hebben vooraf afgesproken niet al te veel uit te wijden over de nieuwe plaat. Stephan heeft daar al heel veel over moeten lullen en onlangs stond er nog een uitgebreid interview daarover op Lords of Metal.
Allereerst dank voor je tijd en gefeliciteerd met jullie nieuwe album. De lovende recensies uit binnen- en buitenland stromen binnen. Ben je zelf ook trots op het resultaat?
Heel erg trots, ondanks de puinhopen rondom het coronavirus. Dit maakt het onder meer onmogelijk om de plaat live te promoten. Veel recensies noemen Violent Death Rituals de beste plaat tot nu toe. Daar ben ik blij mee. Het gaat nu eens niet een keer over onze eerste twee albums (Emerging from the Netherworlds, 1990, Realm of Ecstasy, 1992). Ik heb zelf onze tweede heel hoog zitten, maar objectief gezien denk ik dat de recensenten gelijk hebben. Stel mij die vraag over een half jaar nog een keer. Dan ben ik misschien van mening veranderd. Als ik een nieuw album binnenkrijg, kan ik als een blije puber uitgebreid naar het artwork staren en uiteraard controleer ik alles van het begin tot en met einde. Deze keer klopte alles: de productie, de volgorde van de nummers, geen spellingsfouten in de teksten. Bij Hail of Bullets maakten we conceptplaten waardoor de volgorde van de nummers vooraf werd bepaald. Bij het tweede album On Divine Winds resulteerde dat in een ongelukkige songvolgorde, waardoor de twee minste nummers van die plaat als tweede en derde nummer op het album stonden. Bij Thanatos doen we dat niet zodat we pas aan het eind de juiste song-volgorde bepalen om meer dynamiek te creëren. Kortom: ‘Ik ben een tevreden mens.’
Bij sommige nummers, aan het einde van Burn the books of Hate bijvoorbeeld, hoorde ik je af en toe uithalen als Tom Araya van Slayer.
Haha, Tom Araya, nu je het zegt, dat zou ook kunnen. De bedoeling was om meer als Rob Halford te klinken. Toch wel een van mijn idolen van jongs af aan. Ik heb dat af en toe als een geintje gedaan. Eigenlijk ben ik stiekem aan het oefenen voor een, nog op richten, powermetalband. ‘Grapje, Ik háát power metal!’
Het uitkomen van Violent Death Rituals kon niet op een ongelukkiger moment. Heeft het coronavirus nog invloed op jullie als band.
Wij hebben in die zin geluk dat niemand van ons financieel afhankelijk is van Thanatos. Blijft natuurlijk kut dat het live promoten van het album niet doorgaat. Alle concerten op korte termijn zijn afgelast. De oefenruimte is gesloten, dus repeteren zit er voorlopig ook niet in. Het meest wrange is wel dat we niet bij elkaar kunnen komen om samen de nieuwe plaat te vieren. Dit zorgt toch wel voor een nare bijsmaak. Voor de verkoop van onze muziek en merchandise zijn we grotendeels afhankelijk van optredens. Er liggen nu dozen vol met nieuwe t-shirts bij mij thuis. Dus ben ik wel bezig de verkoop via social media te pushen, het is alleen nu nog te vroeg om daar iets zinnigs over te zeggen. Waar ik ook wel bang voor ben is dat ik een gebrek aan motivatie krijg. Dan wordt er wel gezegd: tijd zat om nieuw materiaal te schrijven. Maar met net een nieuw album uit heb ik daar nu even geen motivatie voor.
Precies, tot en met de zomer gaat alles naar de klote. Festivals zijn of worden afgelast. Sommigen zullen failliet raken, vooral de kleinere tot middelgrote. Dit geldt ook voor bands die van hun muziek afhankelijk zijn. Ook voor hun is liveoptreden en de verkoop van merchandise belangrijk. Ik onderschat de situatie niet en vind dat mensen zich aan de voorschriften moeten houden maar ben wel van mening dat de media ons probeert te indoctrineren door het nog groter te maken dan het is. Als je terugkijkt naar de vorige grote griepgolven in Nederland in 2018 en 2019 dan eisten die zo’n 7000 tot 9000 dodelijke slachtoffers en nu zitten we net tegen de 200. Maar wellicht is dit pas het tipje van de ijsberg en zie ik het verkeerd. Volgens mij zit er iets groters achter en is het coronavirus een excuus om van hogerhand makkelijker verdergaande beslissingen te nemen. Dit onder het mom van veiligheid. En mensen denken nu niet goed na over eventuele gevolgen en zullen alle beslissingen wel accepteren. Ik heb zelf niet de behoefte om in een Noord-Korea terecht te komen waar alles voor je wordt beslist.
Nog even terugkomend op de gevolgen voor de branche. Je ziet nu een kleine trend ontstaan dat bands optreden voor een lege zaal en de muziek streamen naar de mensen thuis. Zo ook Code Orange die hun nieuwe plaat promootte voor een lege zaal en onlangs ook The Cro-Mags. Hoe zie jij dit?
Noem mij iemand van de oude stempel. Ik vind het belangrijk om muziek te ervaren en te beleven. Tijdens optredens, ook de onze, zie ik steeds meer mensen kijken via een beeldscherm. Het lijkt belangrijker dat de opnames zijn gelukt dan er lol in te hebben om de muziek mee te maken. Eigenlijk is dit al entertainment op afstand. Livemuziek is al erg afstandelijk geworden omdat er steeds vaker een beeldscherm zit tussen ons en het publiek. Nieuwere generaties zijn steeds meer gewend om alles via een beeldscherm te consumeren en misschien wordt dit wel de nieuwe norm. Ik snap wel dat muzikanten dit nu inzetten om zo alsnog een publiek te bereiken en op deze manier nog wat proberen te verdienen door het vragen van bijdrages of het verkopen van merchandise tijdens het streamen van een optreden.
Inhakend op het coronavirus, Thanatos en de dood als een gezamenlijke thematiek. Ben jij bang voor de dood of het sterven zelf?
Nee, maar ik zit er ook niet op te wachten. Ik geniet momenteel van het leven, ik ben momenteel gezond, heb nog genoeg plannen en dingen in het vooruitzicht waar ik naar uitkijk. En als het zover is, dan is het zo. Dan het liefst geen pijnlijke dood, liever een ‘pilletje’ of iets dergelijks zodat het geen lange lijdensweg hoeft te worden.
Vanaf welk moment in je leven hield het je bewust bezig?
Vanaf mijn pubertijd ben ik begonnen erover na te denken. Dat begon luchtig door het soort films die ik toen keek en de muziek waar ik naar luisterde. Ik moet wel toegeven dat naarmate je ouder wordt de nieuwigheid van veel dingen wegslijt. Optredens, nieuw album. Dat is niet erg, zo werkt het bij mij. Het gevoel alles al een keer gedaan te hebben maakt de angst ook minder. Ook de dood van mijn ouders op jonge leeftijd, vrienden die ik verloren heb…
Zou je onsterfelijk willen zijn?
Nee, absoluut niet. Als ik 70 of 80 jaar ben is het wel mooi geweest. Onsterfelijk klinkt leuk als je in de bloei van je leven bent, maar uiteindelijk blijf je alleen over. Ik zou het wel willen samen met vrienden of met de persoon waar ik een relatie mee heb.
Stel je even voor dat je weet dat je gaat sterven, wat gaat er dan door je heen over…:
Wat je achterlaat?
Lacht: ‘Ik zou het zielig vinden voor mijn kat’. Mensen zullen ermee om moeten gaan, maar zullen heus wel overleven zonder mij. Onder aan de streep is niemand belangrijk, ook ik niet. Tenslotte zijn we allemaal mieren en doen we er uiteindelijk niet toe.
De toestand van de wereld?
Mijn eigen onvrede, boosheid of onmacht (of hoe je het wilt noemen), over dingen die gebeuren in de wereld, daar kan ik een nummer over schrijven, maar dat blijft kleinschalig. Ik ervaar het wel als frustrerend dat ik er weinig mee kan veranderen.
Materiële zaken?
Ik heb inmiddels een bepaalde levensstandaard en daarmee ook een bepaald soort egoïsme. Ik ben blij met de spullen die ik heb en de ‘luxe’ die ik heb verworven. Maar uiteindelijk stelt dat allemaal niets voor
Dat betekent trouwens niet dat ik niet solidair ben met anderen. Vooropgesteld, ik gun iedereen het beste van de wereld. Maar liefdadigheid in het algemeen is iets waar ik niet veel mee heb. Waarom zou ik? Dat staat allemaal ver van mij af en gaat vaak over zaken waar ik geen binding mee heb, of over mensen die ik niet ken. Die kunnen mij eerlijk gezegd gestolen worden. Neem nou ook de situatie nu met het coronavirus. Ineens moeten we solidair zijn met elkaar. Waarom? En waarom alleen in een crisisperiode? Nogmaals mensen of zaken waar ik niks mee heb, interesseren mij weinig. Andersom verwacht ik dat ook niet. Verder is iedereen natuurlijk vrij om te doen en laten wat hij wil.
Ik concentreer me liever op mensen in mijn naaste omgeving. Thanatos heeft twee keer meegewerkt aan een benefietconcert. Een keer was toen Baroeg dreigde er mee te moeten stoppen. Dan doe ik het voor de mensen die ik ken en voor een plek die belangrijk voor me is. De andere keer was voor Kika (kinderkanker). Die mensen ken ik niet, maar het doel op zich daar stond ik achter.
Zou je willen weten hoe het is om te sterven?
Ik ben religieus opgevoed, ging met mijn ouders mee naar de kerk. Op mijn twaalfde of dertiende begon ik te twijfelen of dit hele religieuze gedoe wel klopte. Ik begon me te verdiepen in het Satanisme en het occulte. Dat was een of twee jaar spannend. Daarna ben ik 100% atheïst geworden. Ik ben van mening dat er na de dood niks meer is. Maar wie weet kom je terecht in een eindeloze pijn, geen idee. Ik geloof er niet in. Dat neemt niet weg dat er altijd wel twijfel is. Niemand die het weet. Ik hou het hierbij. Het proces van sterven, daar kijk ik in ieder geval niet naar uit.
Waar ben je banger voor? Op je sterfbed iemand te beledigen die het niet verdient, of dat je iedereen vergeeft die het niet verdienen?
Ik ben niet bang om iemand te beledigen. Hoewel, iemand die het niet verdient, waarom zou ik deze eigenlijk beledigen? Maar ja om nou iedereen te vergeven is ook weer wat. Tenzij… Vrienden waar het ooit mee is misgegaan door een ruzie bijvoorbeeld. De relatie is dan kapot. Je zegt nog wel gedag tegen elkaar, maar het zullen nooit meer je echte vrienden worden. Moet ik die dan vergeven? Dan beledig ik liever niemand die het niet verdient.
Je antwoordde eerder niet bang zijn om te sterven. Is dit omdat het leven op dit moment meer een last is, of omdat je er juist van geniet?
Ik zie het leven zeker niet als een last. Ik heb leuke tijden en dingen in het vooruitzicht nu en zal ook niet ontkennen dat ik slechtere tijden ken. Ik merk wel dat ik met het ouder worden ook cynischer en bitterder wordt. Je raakt een soort van onbevangenheid uit je jeugd kwijt waardoor ik dingen vaker als een last zie. Over het algemeen is het leven bij vlagen leuk en bij vlagen een last.
Jezus, wat een lastige. Dit hangt helemaal af van de situatie. Als ik alleen zou zijn zou mijn antwoord heel anders zijn als wanneer ik in een relatie zou zitten en vrienden heb. Als ik kinderen zou hebben of een relatie wil ik deze goed achterlaten. Nogmaals dit is echt afhankelijk van de context. Hoewel het denk ik wel makkelijker is om mensen met een rotgevoel achter te laten. Daarmee bedoel ik mensen met een rotgevoel over mij.
Ben je geïnteresseerd in het voortbestaan van het menselijke ras als je er zelf niet meer bent en als iedereen die je kent er niet meer is?
Nee hoor, het voortbestaan van de mensheid kan me gestolen worden. Er lopen steeds meer idioten op de wereld. Ik denk dat de wereld heel goed zonder het menselijke ras kan. Dus als antwoord op je vraag: ‘Nee het interesseert me geen ene reet’. Ik zou het wel een prettige gedachte vinden als mijn naasten het leven nog op een normale manier kunnen afronden. Hier komt die egoïstische gedachte weer terug. Hoewel, ik denk dat iedereen zo denkt in een dergelijke situatie. Nogmaals daarna boeit het me echt heel weinig.
Dank voor je tijd. Wil je nog iets zeggen of meegeven?
Denkt na. Hmmm, ondanks alles wat hierboven staat gun ik iedereen het beste in het leven en hoop dat iedereen nog lang kan genieten.
Links: