Prog is hot! Dat blijkt wel uit het aantal festivals gewijd aan wat ik gekscherend ook wel “moeilijke muziek voor moeilijke mensen” noem. Na het (nog avontuurlijkere) Complexity Fest in de Patronaat en The Progressive Alliance vorig jaar november is Prognosis een nieuwe loot aan de tak en wat voor één. Organisator Loud Noise maakt het zich alvast niet gemakkelijk en gaat voor een zogenaamde ‘totaalbeleving’. Want naast twee dagen met optredens in de Effenaar zijn er in het nabijgelegen Dynamo ook clinics van optredende artiesten en zelfs een heuse conferentie over muziek en de muziekindustrie. Zware Metalen pakt met fotografe Kitty en ondergetekende de vrijdag van dit nieuwe festival mee en doet verslag. Door de grote overlappingen in het programma en de beperkte capaciteit van de kleine zaal van De Effenaar zijn keuzes in de te bekijken optredens echter onvermijdelijk.
Eerder genoemde conferentie begint al op vrijdagochtend en laten we vanwege andere verplichtingen en omdat we natuurlijk al genoeg weten van de muziekindustrie (ahem!) aan ons voorbij gaan. Wel lopen we op deze fraaie lentedag langs volle terrassen naar Dynamo om aan te schuiven bij een tweetal gitaarclinics, een kleine in de Basement en een grotere op de Main Stage. De eerste is van Testament-gitarist Alex Skolnick die vanavond met zijn jazz-fusion outfit The Alex Skolnick Trio op het festival speelt. De tweede is van Devin Townsend die morgen een akoestische set zal brengen op het hoofdpodium van de Effenaar. Hoewel zij de clinic op zeer verschillende manieren aanvliegen, blijken beide heren boeiende vertellers die het aanhoren meer dan waard zijn.
Voor ongeveer tien gitaristen begint Skolnick zijn verhaal met een warming up waarin hij een groot aantal stijlen voorbij laat komen. Vervolgens gaat hij in op de oorsprong van progrock en progmetal door riffjes van het Dave Brubeck Quartet te versnellen totdat plots een Rush-song lijkt te ontstaan. Heel verhelderend. Ook in de rest van de clinic waarin hij zich vooral richt op (verlengde) triades speelt Skolnick steeds voorbeelden uit de rockmuziek om te laten horen dat het allemaal niet zo ingewikkeld hoeft te zijn. Dit doet hij op zo’n duidelijke manier dat je je afvraagt waarom niet alle gitaarleraren zo werken. Grappig zijn wel de doodse stiltes elke keer wanneer onze leraar vraagt “Anybody know that song?” als hij iets van Chick Corea of Allan Holdsworth speelt. Maar stug volhouden!
De clinic van Devin Townsend is met zo’n vijftig tot zestig aanwezigen drukker bezocht. Anders dan Skolnick kiest hij ervoor om een afgerond verhaal te vertellen, waarin zijn recente vakantie (op een cruiseschip met “some of the most horrible people you will ever meet in your life”), zijn jeugd en zijn bijzondere manier van naar muziek luisteren (hij heeft synesthesie waardoor hij geluiden als kleuren/beelden ziet) allemaal een plek krijgen. Hoofdonderwerp is echter zijn keuze voor open tuning in C – volgens hem “een gemakkelijke keuze voor diegenen onder ons die heel erg lui zijn” – en de vrijheid die deze hem geeft in het componeren. Ook leren we dat Effervescent! en Ih-Ah! in een droom zijn geschreven. Wie had dat gedacht met een titel als de laatste? Tips geeft Devin ook. Zo vertrouwt hij ons toe: “Als je iets wilt maken, is het belangrijk om te leren om zo efficiënt mogelijk te falen. Maak iets af, ook als het niet heel goed is.” Houd dat motto in gedachten wanneer u verder leest zou ik bijna zeggen. Net als bij de clinic van Alex Skolnick is er aan het einde ruimte voor het stellen van vragen. Daarbij laat Townsend de stand-up comedian in zich los, bijvoorbeeld door de vraag of het zinvol zou zijn ook zijn zangclinic van morgen te bezoek te beantwoorden met “nee, ik zou het niet doen”.
Devin Townsend
Dan door naar de Effenaar waar een lange rij mensen ongeduldig staat te wachten om de voor vrijdag uitverkochte zaal te betreden. Nadat ook de tweede deur open gaat, gaat het al een stuk vlotter, zodat we precies op tijd de grote zaal binnen lopen voor The Gathering. De band viert zijn dertigjarig bestaan en speelt in dat kader een speciale set die is aangekondigd als “Auto-reverse”.
The Gathering
In de praktijk betekent dit dat er vooral voor gekozen is om de meer sfeervolle nummers uit het oeuvre te spelen, of in ieder geval nummers die golfsgewijs laag voor laag worden opgebouwd en weer worden afgebroken. Zo speelt de band al minutenlang voordat zangeres Silje Wergeland het podium betreedt en heeft zij aan het einde van de set het podium allang verlaten als de muzikanten zich nog minutenlang laten gaan in een heftige soundscape inclusief gillende theremin.
The Gathering
De fans in een steeds beter gevulde zaal laten zich dan ook volledig meeslepen in een prachtige muzikale trip, welke nog extra in de verf wordt gezet door de repeterende projecties achter de band. Maar zelfs als je iets meer afstand neemt, kun je bijna niet anders dan concluderen dat hier iets bijzonders wordt neergezet. Het gitaarwerk dat René Rutten vandaag laat horen is werkelijk buitencategorie. De keren dat zijn gitaar smerig en korzelig door de atmosferische gelaagdheid heen prikt zijn indrukwekkend, zijn post-metalgerag niet minder, maar zijn ten hemel schreiende spacey solo’s slaan dat alles. De andere muzikanten doen echter niet of nauwelijks voor hem onder, want met maar één gitarist in de gelederen hebben ook zij een heel groot deel in het totaal. Zo heeft de basgitaar een voorname plek in het overigens uitstekende geluid zodat eenmalig zelfs de gedachte aan A Forest van The Cure opkomt.
Ook Silje overtuigt. In oudere tracks galmt zij moeiteloos als … Nee, we schrijven deze recensie zonder die naam te noemen. In de nieuwere tracks brengt zij haar eigen zachtere karakter. Daarbij valt overigens op dat die nieuwere tracks (van het laatste ‘echte’ album Disclosure worden vier nummers gespeeld) door de veelal van ver komende fans niet anders worden ontvangen dan de oudere. Zo groeit het aangrijpende Meltdown net zozeer uit tot hoogtepunt als klassieker Saturnine. Als de manier waarop de set vanavond gespeeld wordt enige duiding geeft voor de richting die The Gathering op het voorzichtig aangekondigde nieuwe werk zal kiezen, kom maar op dan!
“Hé, zijn jullie niet wat jong om één van jullie albums in zijn geheel te spelen?” “Ja, ja dat klopt!”, zou een conversatie kunnen zijn met Leprous. Die band is immers naar Eindhoven gekomen om The Congregation – het vierde album uit toch alweer 2015 met daarop publieksfavorieten als Rewind en The Flood – in het geheel te spelen. Een move die je normaal vaker ziet bij grote namen die al heel lang bezig zijn. Anderzijds is het verfrissend dat een band bereid is iets bijzonders te brengen voor een festival en zich bovendien ook aan de toezegging houdt (ja, that means you, Benediction!).
Leprous
Leprous is in ieder geval populair onder de aanwezigen. Dat zien we aan het aantal shirts met de naam van de band, maar ook aan het feit dat na het slotakkoord van The Gathering vrijwel niemand de zaal verlaat, hoewel Leprous pas drie kwartier later geprogrammeerd staat. En de mensen die wel de zaal verlieten, deden dat vermoedelijk om nog maar eens een Leprous-shirt te kopen, zo zagen we aan de merchandisestand. Zelf heb ik nog het door velen minder goed ontvangen optreden van de band op Dynamo Metal Fest (mijns inziens ook wel een beetje een geval van een goede band op de verkeerde plek) op het netvlies, dus ik ben benieuwd.
Leprous
De band draait er niet om heen en barst maar meteen los met de openingstrack van The Congregation. Het geluid is (opnieuw) meteen helder en zwaar, zodat het dondert waar het donderen moet zonder de details te verliezen. Even lijkt het toch weer mis te gaan voor de band als er een harde, knetterende ruis de kop opsteekt die doet vrezen dat de boxen zijn opgeblazen. Dit probleem wordt echter snel verholpen waarna het alleen nog maar genieten is. Zanger Einar Solberg zingt veelal loepzuiver. Dat hij zich in sommige heftigere stukken soms net wat verslikt, voegt eigenlijk alleen maar toe aan de zeggingskracht. Dat doet ook zijn verbeten performance. Wanneer hij even niet gebonden is aan zijn toetsenbord laat hij al zijn demonen los in woeste bewegingen, waarmee hij het toch al enthousiaste publiek nog verder aanspoort.
Een eerste hoogtepunt is het massaal meegezongen Rewind, zo’n track die ook na tientallen keren gehoord te hebben nog kippenvel kan geven. Dat geldt niet voor Within My Fence dat een aantal nummers later wordt aangekondigd als nog nooit eerder live gespeeld. Er is namelijk een heel eenvoudige reden dat sommige nummers nooit live gespeeld worden: ze zijn gewoon niet het beste wat de band te brengen heeft. Het is maar een heel klein dipje in het optreden, want even later is iedereen weer aan boord bij het gloedvolle Slave. Ik zie her en der in de zaal zowaar een traantje vallen. Passend in de opzet sluit men af met Lower, immers de laatste track van The Congregation, waarna een lang en ovationeel applaus de heren ten deel valt. Een applaus dat door de heer Solberg zelf onderbroken wordt met een korte mededeling dat men de negentig minuten die toebedeeld zijn nog even vol zal maken. Dat gebeurt met tracks van Coal en het laatste album Malina welke op geen enkele manier uit de toon vallen bij hetgeen we eerder aanschouwden: een zeer geïnspireerd optreden!
Leprous
Dan haasten we ons nu naar de kleine zaal om een plek te kunnen bemachtigen voor het optreden van de Zweedse progressievelingen van Soen. Dat klinkt misschien wat heftig maar dat was het, naar ik me heb laten vertellen, ook. De aanloop voor dit concert is zó groot dat, zeker aan het begin, mensen de toegang wordt geweigerd. Blij worden zij daar natuurlijk niet van.
Soen
Het gewilde optreden van Soen is onderdeel van een lange tour voor het nieuwe album, het op deze site zeer gewaardeerde Lotus. Het is dan ook niet gek dat in de setlist de nadruk op dat album ligt. Er worden maar liefst zes nummers van de nieuweling gespeeld. De band trapt stevig af met het heftige Covenant. Helaas staat het geluid niet meteen helemaal goed. Drums en (bas-)gitaren overheersen en de zang is nauwelijks te horen tot de “The Sinner Will Die”-passage alwaar de samenzang ineens als een klok klinkt. Vanaf dan gaat het een stuk beter, hoewel de geluidskwaliteit van de grote zaal nooit wordt gehaald. Hard is het wel: in de hardere passages wapperen je (uiteraard wijde) broekspijpen zelfs lekker mee.
Soen brengt een vrijwel perfecte mix van krachtige metal en melodie. Probleemloos schakelt de band van heftig riffwerk met complex drumwerk naar bluesy en/of jazzy passages waarin mooie gitaarsolo’s zachtjes naar de zaal huilen. Hoewel de hele band van grote klasse is, moeten we toch de drummer even individueel benoemen en niet omdat hij ooit in Opeth speelde. Nee, omdat hij zo goed is dat je op twee manieren tegelijk naar dit optreden kunt luisteren: allereerst naar de nummers als geheel en ten tweede naar de drums alleen. In beide gevallen zul je je niet vervelen. Een zeldzame kwaliteit!
Soen
Een bijzonder moment dient zich aan waarin zanger Joel Ekelöf het publiek in een zeer rustige passage in Martyrs vraagt: “Help us make this epic”, hetgeen door het publiek inderdaad wordt beloond met de door hem gewenste stilte. En er zijn wel meer mooie momenten tijdens dit optreden, zoals de betoverende samenzang van Ekelöf en zijn toetsenist in Lucidity, een nummer waarop zeker de helft van de zaal lijkt te hebben staan wachten. Ook het feit dat Ekelöf oprecht geroerd lijkt door de hoeveelheid enthousiasme van het publiek is mooi. Wel zit het allemaal zo goed in elkaar dat de emotie af en toe wat over mijn hoofd heen gaat. Misschien is de voortdurende “Jesus Christ-pose” van de zanger van dienst daar wel wat debet aan of het feit dat ik me het nieuwe materiaal nog niet voldoende eigen heb gemaakt.
Duidelijk is immers dat de andere aanwezigen hier helemaal geen last van hebben. Sterker nog: ik sluit niet uit dat er nu nog steeds mensen voor Soen staan te klappen in de kleine zaal van de Effenaar. Je zou denken dat je een dergelijke publieksreactie als band graag wilt omzetten in de verkoop van een flink aantal cd’s en shirts. Maar waarom leg je die dan neer voor € 25 (cd’s) en € 30-40 euro (T-shirtje), waar de andere bands veel lagere prijzen hanteren? Om dat te begrijpen had ik vermoedelijk vanochtend dan toch die conferentie over de muziekbusiness moeten bijwonen.
Soen
Dan nog even doorharken naar Haken dat voor een groot deel tegelijk met Soen is geprogrammeerd en al halverwege zijn set is. Ik zou immers niet willen dat er geen begeleidend schrijven is bij de foto’s van Kitty. Helaas blijkt er geen doorkomen aan. De populariteit van de Britten is zo groot dat de grote zaal net als bij Leprous ram- en ramvol staat. Staand op de trap kan ik echter nog wel constateren dat de band, die van de vandaag optredende bands misschien nog wel het dichtst aanschurkt tegen meer klassieke progmetal als Dream Theater en/of Procupine Tree, geen uitzondering is op de vanavond kennelijk geldende regel dat iedere band een goede show neerzet voor een uiterst enthousiast publiek.
Haken
De zang is zuiver en karaktervol. De rijkelijk aanwezige soli vloeien mooi met als uitstekend voorbeeld de prachtige gitaarsolo in Veil van het laatste album Vector. Ook het bijzondere en freaky Cockroach King komt tot groot genoegen van de fans voorbij, inclusief stemmetjes, hoempastukjes en heftige progpassages. Alles klinkt even helder uit de boxen en het publiek geniet met volle teugen. Maar omdat de trap toch wat ongemakkelijk wordt en ik niet veel kan zien, besluit ik het toch maar voor gezien te houden.
En daarmee komen we bij een kanttekening die gemaakt kan en misschien wel moet worden. De logistiek kan beter. Vooraf zag ik op social media al opmerkingen voorbij komen van mensen die door de grote overlappingen in het schema diverse van de bands waarvoor zij de festivaltickets hadden gekocht niet konden zien. Nu is dat misschien een gevolg van het feit dat de organisatie ervoor heeft gekozen om de bands de ruimte te geven om een hele set te spelen in plaats van stevig ingekorte festivalset. Dat is wat mij betreft echter een keuze die heel goed uitpakt en dus zeker te billijken. Wel moet het voor het publiek toch minimaal mogelijk zijn om de optredens in de grote zaal bij te wonen (en nee, dat zeg ik niet voor mezelf). Als gezegd een kanttekening, maar wel bij een muzikaal uiterst geslaagde eerste dag van een festival dat we heel, heel graag zien terugkeren op de kalender.
Foto’s:
Kitty van de Waart (Kitty van de Waart Photography)
Datum en locatie:
21 maart 2o19, De Effenaar, Eindhoven
Link: