Grafjammer uit Utrecht, één van de vele Nederlandse bands die we vorig jaar met plezier voorzagen van een review. Dermate goed dat we ons genoodzaakt voelden dieper in te gaan op het wel en wee rond het album De Zoute Kwel. We rekken de intro niet langer en geven jullie meteen mee wat de woordenwisseling met frontman Jorre opleverde.
Jullie zijn afkomstig uit Utrecht dacht ik. Staat daar ook jullie oefenhok?
Dat klopt, sinds meer dan twintig jaar zijn we allemaal kinderen van oefenruimtecomplex dB’s in Utrecht. ‘Oefenhok’ doet eigenlijk te weinig eer aan dit machtige instituut, want dB’s is het kloppende muzikale hart van de stad. Ze hebben er sinds jaar en dag de perfecte balans gevonden van professionaliteit zonder ook maar een greintje “bla bla”. En daarnaast is het er rete gezellig. We beschouwen het dus als onze tweede huiskamer.
Aangezien we jullie nog nooit geïnterviewd hebben, mag en moet ik deze vraag eigenlijk eerst stellen: Wie zijn jullie?
Dat is een tamelijk filosofische vraag. Het meest simpele antwoord is dat we vijf homo sapiens uit de stad Utrecht zijn die samen de groep Grafjammer vormen. We trachten Nederlandstalige muziek te maken die binnen een ruim opgezet zwartmetalen spectrum in evenredige delen smotsig, gruizig en swingend klinkt. We zijn sinds 2007 in toenemende mate actief en hebben sinds die tijd een demo, een drietal albums en een handvol splits op de mensheid losgelaten.
Jullie maken – dat is snel duidelijk – Nederlandstalige black metal. Waarom toch kiezen voor de Nederlandse taal, waarmee je veel meer risico op kritiek kunt krijgen?
Dat ligt eraan hoe je er tegenaan kijkt. Het grootste deel van de mensheid spreekt geen Nederlands en die kan dus – behalve er geen reet van begrijpen – weinig over mekkeren. Het gebruik van louter Nederlandse teksten is vanaf het begin een natuurlijke keuze geweest, omdat het voor ons het beste past bij de sfeer van de muziek en de lokale onderwerpen van de teksten. Nederlands heeft daarnaast van zichzelf een harde, rochelende en weinig melodieuze klank en sluit dus perfect aan bij Grafjammer.
Bovendien is teksten schrijven in je moederstaal altijd meedogenloos en pijnlijk openhartig. Je ziet meteen of een zin een kutzin is of niet. Nuances werken veel nauwer. Een bijwoord op een andere plek kan de hele betekenis van iets veranderen. Veel meer dan dat je dat voelt in een tweede taal. Hoewel ik durf te beweren dat mijn Engels niet heel slecht is, kun je jezelf en anderen hier altijd nog een beetje mee foppen. Zet een paar willekeurige, indrukwekkend klinkende Engelse woorden achter elkaar en het lijkt al snel heel wat. Dimmu Borgir is er groot mee geworden. Maar in je eigen taal ga je met dat soort trucs meestal op je smoel. Dat vind ik een uitdaging.
Hoe omschrijven jullie de muziek die jullie maken zelf? Necrorock las ik. Vanwaar deze term?
In principe maken we gewoon eerste en tweede golf black metal van de oude school met punk en d-beat invloeden. De term ‘Primitieve Nederlandstalige Necrorock’ is iets wat we gaandeweg verzonnen hebben om onze stijl op een wat originelere manier te omschrijven. De term necrorock geeft wat mij betreft mooi het mengsel weer van keiharde en extreme muziek die tegelijk ook nog steeds liedjes zijn met gewoon pakkende structuren. Ik vind persoonlijk dat hoe extremer muziek is, hoe belangrijker de swing wordt om de zaak luisterbaar te houden.
Jullie onderlinge muzikale inspiratiebronnen schijnen erg breed te zijn, van folk tot punk tot Herman Van Veen. Welke bands hebben jullie gemeen?
Nou, in elk geval niet de muziek van Herman van Veen, want daar heb ik samen met mijn broer Jelle een godsgruwelijke pishekel aan. Gezamenlijke inspiratie voor Grafjammer halen we toch het meest uit de grootmeesters van de eerste en tweede black metal golf. Venom, Celtic Frost, Bathory en niet geheel verrassend, Darkthrone en Carpathian Forest. Ook Motörhead hoort er natuurlijk bij. Maar vlak daarachter zitten inderdaad een oneindige verscheidenheid aan bands en artiesten die lopen van Nick Cave tot Willy Derby en van Type-O-Negative tot Discharge en Black Sabbath. We zijn allemaal doorgewinterde muziekliefhebbers die alweer een poosje plaatjes kopen, dus de individuele interesses gaan alle kanten op. Tegelijkertijd hebben we allemaal een vrij instinctief gevoel hoe Grafjammer moet klinken en vooral, hoe niet. Daar hoeven we meestal weinig woorden aan vuil te maken.
Hoe zijn jullie bij Folter Records terecht gekomen? En waarom hebben jullie ook effectief voor hen gekozen (of was het andersom?)?
Onze gitarist Jouter is bij ons in de groep de man van het netwerken en hij heeft op een gegeven moment bij Joerg van Folter Records een overeenkomst losgepeuterd die voor ons erg gunstig was voor het nieuwe album. Folter Records is een gevestigde naam in de ondergrondse met veel ervaring en een grote catalogus en was zodoende een aantrekkelijke keuze.
Tegelijkertijd wil ik ook niet de indruk wekken dat we de platenbonzen met een stok van ons af moesten slaan. We zijn blij dat Joerg ons wilde hebben. Het is bovendien een erg aimabele en nuchtere gozer. Onze cassettes verschijnen sinds het eerste album steevast via het Black Tapes label van Mattias Frenzel, eveneens uit Berlijn. Voor hem geldt hetzelfde. Bijzonder vriendelijk en betrouwbaar zonder hoogpolig geouwehoer. Daar houden we van.
Jullie hebben een ganse weg afgelegd van de eerste demo Smeerenburgh tot de nieuwe De Zoute Kwel. Hoe zijn de reacties tot nu toe op de nieuwste release?
Nou, ik kan in alle bescheidenheid zeggen dat de reacties tot nu toe niet lullig zijn. Folter Records heeft goed werk gemaakt van de promotie en we zijn zodoende bedolven onder recensies. Die variëren eigenlijk allemaal tussen behoorlijk positief en rete enthousiast, dus lijkt het erop dat we wel wat goeds gedaan hebben. De plaat is ook te beluisteren via Black Metal Promotions op Youtube en daar is De Zoute Kwel inmiddels al meer dan zesduizend keer aangeklikt. Voor ons zijn dat geen kinderachtige cijfers en we zijn er dan ook best een beetje trots op.
Een andere goede graadmeter is de activiteit in onze digitale kraam op Bandcamp. Daar is het best druk momenteel en ik heb er de laatste weken een half baantje bij met het dichtplakken en opsturen van alle pakketjes.
De Zoute Kwel, dat gaat niet over een SOA, maar een andere kwalijke zaak. Wat betekent het voor jullie en waarom net deze titel?
Kwel is water dat door de stuwende waterdruk onder een dijk door wordt geperst. In geval van zeewater en een zeedijk spreek je daarbij van zoute kwel. Dat is niet per se een kwalijke zaak, maar eerder een eeuwenoud verschijnsel. Het zorgt voor verzilting van de bodem achter de dijk en in acute gevallen voor het wegspoelen van sediment en ondermijning van waterweringen. We hebben het als titel gekozen omdat het ten eerste lekker gruizig en ‘Grafjammerig’ klinkt en ten tweede omdat het een uitermate Nederlands fenomeen betreft. Er gaat een tijdloze dreiging vanuit die we goed vonden passen. Daar zit er ook een actuele component aan. Door de huidige klimaatverandering en een stijgende zeespiegel verwachten experts dat de invloed van kwel de komende decennia fors zal toenemen. Dit zorgt voor een grotere belasting van ons dijkenstelsel, maar ook voor verdere verzilting en in het extreme geval het onvruchtbaarder worden van kustgebieden.
Op De Zoute Kwel wordt het duidelijk dat jullie zijn blijven steken in een bepaald deel van de vaderlandse geschiedenis, los van het nummer Zelfverminkers & Spiritusdrinkers. Wat heeft dit getriggerd?
Ik heb geen flauw idee. Voornamelijk omdat ik denk dat het niet zo is eigenlijk.
Onze teksten meanderen namelijk allemaal door verleden en heden en beschrijven – zeker op de laatste plaat – niet een specifieke tijd of gebeurtenis. Behalve dan Maak het Kort, wat de executie van Johan van Oldebarnevelt als uitgangspunt heeft. Dat was ontegenzeggelijk op 13 mei 1619, maar verder is het allemaal een stuk minder vastgespijkerd.
Om er wat meer duiding aan te geven fiets ik in vogelvlucht even door de nummers. Jajempriester is een combinatie van een fictieve illegale kroeg aan de werf met alle knoppen van alcoholisme, geweld en hoererij op elf vermengd met eigen ervaringen in de Boothill en de Carafon. Twee inmiddels ter ziele gegane beruchte kroegen in het Utrechtse.
Affreus.Infaam.Abject handelt over de worsteling met depressie en angststoornissen. Met name in het holst van de nacht als slaap mijlenver lijkt. Een verleden dat een stuk dichterbij is dan ik persoonlijk zou willen.
Zelfverminkers & Spiritusdrinkers gaat deels over de junks op en rond Utrecht Centraal en deels over hun middeleeuwse collega’s die vroeger op het Ellendigenkerkhof buiten de stadsmuur werden begraven en waarvan de resten nog altijd onder het huidige station liggen.
De Bijlman van Trecht verwijst naar het oude geoglief van een figuur die een bijl omhoog houdt dat zichtbaar is in het (water)wegenplan van de Utrechtse binnenstad. Die route kun je tot op de dag van vandaag lopen.
De Bakboordshand is een maritiem spookverhaal met elementen uit de Vliegende Hollander en het hoofdstuk over het schip ‘Demeter’ uit Dracula van Bram Stoker.
Bijbelgordelgesel verbindt de duisternis van de bossen op de Utrechtse Heuvelrug met de nog alom heersende godsdienstwaanzin in die hoek. Uiteraard ook hier lekker dik aangezet. Een beetje ‘The Shadow over Innsmouth’ van Lovecraft met de gereformeerde kerk in plaats van de Orde van Dagon.
De Kinderen Branden is dan weer losjes gesitueerd in de jaren ’50 met de mythe van de schilderijtjes van huilende zigeunerjongetjes die spontaan zouden kunnen gaan branden.
Maak het kort stipte ik net al even aan.
Kolkgat gaat over de strijd met het (rivier)water en de dijk langs de Lek tussen Amerongen en Vreeswijk. Dat is een geschiedenis van bijna duizend jaar. Er zitten ook kleine verwijzingen in van toen ik in de jaren ’90 in de Bommelerwaard woonde en we geëvacueerd werden omdat de dijk op klappen stond. Lang verhaal kort, het gaat dus alle kanten op.
Waren mensen vroeger gelukkiger dan nu denk je, als je het bijzonder veralgemeend op flessen moet trekken?
‘Vroeger’, is best een lange tijd, dus ik vind het is lastig om daar iets algemeens over te zeggen. Misschien dat we het nog het beste hadden toen we als jagers-verzamelaars leefden en nog niet de val van beschaving waren getrapt. Ik denk dat het daarna heel lang een heel stuk minder is geworden. Ik ben gek op geschiedenis en het zijn prachtige verhalen voor Grafjammer, maar ik geloof er niet zo in dat het in vroeger eeuwen een feest was. Het was misschien makkelijker, omdat er niet zoveel te kiezen viel. Je geboorte bepaalde grotendeels je leven, maar dat is eigenlijk niet zoveel veranderd. Je moest gewoon doen wat je gezegd werd en werken met je platte bek. En leven in harmonie met de natuur betekende meestal sterven in harmonie met de natuur. Ik denk dat er hedentendage veel mensen zijn met een iets te romantische voorstelling van vervlogen tijden. Als ik me probeer in te denken hoe het in de steden gestonken moet hebben, en hoe men moest leven zonder riolering, vers voedsel, schoon water of vaccinaties dan voel ik me altijd meteen een stuk beter als ik naast de centrale verwarming met een plaatje op de speler nog een jenever inschenk.
Mijn excuses voor het woord getriggerd trouwens. Misschien hebben jullie wel een aantal woorden die ik dringend moet toevoegen aan mijn woordenschat?
Je moet helemaal niks. Ik houd persoonlijk alleen niet van het onnodig gebruik van anglicismen en andere leenwoorden. Nederlands is een uitermate rijke taal die voor praktisch elk Engels woord een prima alternatief biedt. Of je maakt een andere zinsconstructie ‘Wat heeft dit getriggerd’ zou je bijvoorbeeld kunnen vervangen door, ‘wat heeft dit veroorzaakt’ of simpelweg ‘waarom is dit zo’. Dan is dat Engelse woord nergens voor nodig.
Terugkeren naar Zelfverminkers & Spiritusdrinkers, dat plaatsvindt te Utrecht (Centraal). Als ik rapper Steen moet geloven zit en ligt het daar vol travestieten, vage types, vuile naalden en de gevolgen van difterie. Is het werkelijk zo erg gesteld?
Ik zal wel een oude man zijn, maar ik moest even op internet kijken wie rapper Steen is. Er zijn ook weinig andere muzieksoorten waar ik minder mee kan dan hip-hop. Wat Utrecht Centraal en Hoog Catharijne betreft, travestieten heb ik er nooit zien liggen. Maar tot ver in de jaren ’00 was het stationsgebied geen beste plek, met veel daklozen en openbaar drugsgebruik. Vooral de bevoorradingstunnel onder Hoog Catharijne was een open riool vol onmenselijke verschrikking. Sinds de grote verbouwing ziet het er een stuk beter uit, maar het betekent niet dat de daklozen er niet meer zijn. Die hebben simpelweg een heenkomen gezocht naar andere delen van de stad. De vraag is ook hoelang het duurt. Toen Hoog Catharijne ooit opende in de jaren ’70, prees men het eveneens als het toppunt van innovatie en stadsvernieuwing. Daar kwamen ze toen ook snel van terug.
Wat zijn jullie ambities? Bestaat er zoiets als ambities bij Grafjammer? Een lokale Grafjammer-gemeenschap stichten bijvoorbeeld?
Een lokale Grafjammer-gemeenschap, ik weet niet zo goed wat ik daar bij voor moet stellen, maar vijf neuzen dezelfde kant op krijgen vinden we momenteel wel genoeg. Dus ik denk het niet.
Wat de nabije toekomst betreft, zou het mooi zijn als we weer eens op konden treden, want dat is alweer een poosje geleden. We zouden graag De Zoute Kwel ook levend ten gehore willen brengen voor mensen. En uiteindelijk zullen we ook weer nieuwe muziek gaan schrijven voor nieuwe splits en een volgend album. Dat zijn eigenlijk onze belangrijkste ambities.
We zijn erg tevreden hoe het momenteel gaat. We hebben lol in wat we doen, de dingen die we uitbrengen vinden aftrek en met de opbrengst daarvan kunnen we nieuwe dingen doen. En dat allemaal zonder teveel professioneel of ingewikkeld gedoe. We dromen niet van stationtournees of de voorpagina van Rolling Stone.
Waar heb je de grootste hekel aan: blackmetalfanaten die hobbygewijs even zwart komen lopen doen en vervolgens weer hun riant managementloon te cashen op het einde van de maand of artiesten die black metal als kunstvorm zien en er op bijna godsdienstige wijze een hoop riten een belijdenis van maken?
Het is natuurlijk helemaal niet necro of misantropisch om te zeggen, maar ik heb eigenlijk aan heel weinig mensen echt een hekel. Wat mij betreft staat het iedereen vrij om te doen wat hem goeddunkt. Zolang ik er maar geen last van heb. Ik ken genoeg ‘brave huisvaders’ die al tientallen jaren meedraaien en een schier encyclopedische kennis hebben van metal en muziek in het algemeen. Net als zogenaamd harde baasjes met de juiste opnaaiplaatjes die 5 Havo nog moeten doorlopen. Ik word alleen altijd wat lacherig van mensen die zichzelf afschuwelijk serieus nemen en gaan doen of ze het universum begrepen hebben. Op wat voor manier dan ook. Iedereen draait een drol die stinkt en uiteindelijk gaan we allemaal dood.
Geef je de (black) metal microbe ook mee aan je kind(eren), als je die hebt? Heb je die destijds zelf opgezocht, of is het je overkomen, die muzikale keuze?
Ik heb een mannetje van veertien maanden. Uiteraard probeer ik ‘m soms al een beetje te beïnvloeden met een plaatje op het juiste moment. Maar tegelijkertijd weet ik ook dat het kansloos is en dat hij zeer waarschijnlijk zijn eigen plan trekt straks. En dat is ook helemaal prima, want het is zijn leven.
Bij mijzelf is het ooit begonnen met Queen toen ik negen was. Door de jaren heen ging dat langzaam via klassieke hardrock en uiteraard ook grunge naar Sepultura en uiteindelijk Deicide en Sinister enzo. Black metal kwam weer wat later toen ik een poosje in Noorwegen woonde. De man van de lokale platenwinkel sleet me een cd’tje met het praatje dat de makers praktisch mijn buren waren. Dat bleek Pure Holocaust van Immortal. In het begin dacht ik dat mijn cd-speler kapot was, maar na een tijdje viel het kwartje. En toen was ik verkocht. Immortal ben ik in die tijd overigens nooit tegengekomen bij de supermarkt helaas.
Wat zijn jullie favoriete albums 2020?
Laat ik hier even de gelegenheid grijpen om schaamteloos reclame te maken voor onze broederbands. Luister vooral naar Tüüfuswärk van Chotzä uit Bern. Echt een monster van een plaat. Net als het net verschenen Genesis van Abrahamic Liars uit Antwerpen. Op die laatste hadden Galgenvot van Wrang en ik de eer om een nummer in te zingen, maar de gehele EP is geweldig geworden. Enorm knap hoe ze het voor elkaar hebben gekregen om met zo’n diversiteit aan stijlen en al die verschillende zangers zo’n coherent geheel hebben weten te smeden.
Heb je nog een woordje voor onze lezers?
Bedankt voor jullie aandacht. Koop je muziek niet bij Amazon of Bol.com, maar gewoon bij de bands en labels zelf en ondersteun je lokale podium, zeker nu die nog dicht zit.
Verder handjes wassen, afstand houden en binnenkort allemaal een prikje halen. Dan kunnen we daarna hopelijk weer een beetje aan de gang met z’n allen.
Genoteerd!
Links: