The Gathering in Doornroosje: magisch, magistraal, Mandylion!

Het is deze augustus jaar dertig jaar geleden dat The Gathering zijn baanbrekende derde album Mandylion uitbracht. Baanbrekend, omdat de band na het doomdeathdebuut en de wat ongemakkelijke tweede, vol de kaart trok van atmosferische, verhalende metal met de krachtige, zuivere zang van nieuwe zangeres Anneke van Giersbergen. Met de plaat werden de nodige successen gevierd en opener Strange Machines heeft tot op de dag vandaag terecht een hoge notering (de laatste keer 803) in het jaarlijkse Top 2000-festijn in Nederland. In de drie decennia die verstreken zijn, is veel veranderd. Zo verliet gitarist Jelmer Wiersma de band in 1998, waarna de The Gathering met één gitarist een meer introspectieve, cinematografische weg insloeg en de zware metalen wat meer op de achtergrond raakten. Net geen tien jaar later volgde Anneke van Giersbergen zijn voorbeeld om een niet onverdienstelijke solocarrière te starten. Niet veranderd is de aantrekkingskracht van Mandylion. Dat bleek toen The Gathering eind 2024 aankondigde de dertigste verjaardag van het album – in de bezetting die het album inspeelde – te gaan vieren in het Nijmeegse Doornroosje. De vraag naar kaarten was zo groot dat het kaartverkoopsysteem er even uitklapte en er al snel extra shows aangekondigd moesten worden. Het worden er uiteindelijk vijf (in 2025, daarover later meer). Michiel (tekst) en Victor (foto’s, met stiekem ook een paar van vrijdag) waren bij de eerste daarvan en doen verslag.

Na de try-out die de band op 29 juni 2025 in Dynamo te Eindhoven speelde, was al duidelijk dat The Gathering vanavond alle nummers van de jarige zou spelen. Dat draagt een risico in zich. Shows rond een album hebben nogal eens het nadeel dat het allemaal wel heel bekend klinkt. Het is een valkuil die de band behendig ontwijkt door wel alle songs van Mandylion te spelen, maar niet in de volgorde waarop zij op het album staan en ook nog eens in twee (of drie zo je wilt) blokken waartussen en na ook werk van andere albums met Anneke van Giersbergen worden gespeeld. Die wijziging in volgorde was overigens waarschijnlijk een gemakkelijke beslissing, want hoe bouw je in hemelsnaam nog naar een climax als je met het openingsnummer van de plaat, klapper Strange Machines, begint?

En dus start de band eerder rustig en semi-instrumentaal. Maar niet voordat de schuiven omhoog gaan en het nog steeds indrukwekkende Space Oddity op vol volume uit de boxen komt. David Bowie’s donkere stem zet al licht wat kippenvel op de armen wanneer het paniekerige “You’re circuit’s dead, there’s something wrong” elektronisch de vernieling in wordt gedraaid. Het mysterieuze, verhalende en vervreemdende zijn (net als de weidse gitaarlijnen) een mooie voorbode voor wat er aanstonds zal komen, te beginnen met het titelnummer. Op de plaat een intermezzo, nu de opener die ons de magische wereld van Mandylion inleidt. In het donker komen de bandleden één voor één het podium op. Omdat het nummer bijna instrumentaal is, duurt het even voordat publiekslieveling Anneke het podium betreedt. Dat doet zij bescheiden door zich achter de muzikanten (vooruit, naast drummer Hans Rutten) op te stellen, maar wanneer zij haar loepzuivere “jodel” de ruimte inblaast, ontploft de zaal direct.

Gelijk maar door met de volgende Mandylion-track, het traag voortstappende, mistroostige Eléanor waarin een nog zeer jonge (ze is natuurlijk nog steeds jong) Anneke dertig jaar geleden haar onbegrip over en teleurstelling in de/een medemens in woorden heeft gevangen. Terecht dan ook dat zij nu vol in het spotlicht stapt, waar haar collegae vooral van achter belicht worden (succes Victor!). In de lange instrumentale passage denderen bas en gitaar. We zijn gelijk terug in 1995/1996 toen we de band voor de eerste malen zagen. Wel klinkt het allemaal veel vetter dan toen. Dat heeft er uiteraard mee te maken dat het geluidsysteem veel beter is dan toen bij LVC in Leiden en Pinkpop. Zeker bij de korte beukpassages is dit goed te horen en genieten. Waar Anneke in haar solowerk minder galmt, haalt zij hier vaak vol volume (en loepzuiver, maar moet ik dat eigenlijk nog zeggen) uit. “Muscle memory” noemde ze het zelf in een van haar socialmediaposts rond het optreden. En dat spiergeheugen is dan inclusief haar enthousiaste dansen. Waar bij de eerste track op het metershoge, achterwand vullende scherm de met vuur omringde hoes van het het Mandylion-album werd geprojecteerd, zien we nu eerder Escher-achtige figuren achter de muzikanten. Gepast en stemmig en volledig begrijpelijk dat de band daarmee wegblijft van heftiger effecten als vuurwerk en dergelijke. Voorlaatste zin Whatever happened ever since you left lijkt een vraag die bij de situatie past. Ze wordt door de meer dan enthousiaste aanwezigen met luid applaus beantwoord. Welkom terug!

Fear The Sea is voorafgaand aan deze serie optredens (en dan neem ik het opwarmoptreden in Eindhoven even mee) al meer dan twintig jaar niet gespeeld. Daar lijkt een reden voor want ook vanavond is dit niet de sterkste song van de set. Deze valkuil van het spelen van een heel album weet zelfs The Gathering dus niet helemaal te ontwijken, maar hé: er zal altijd één nummer moeten zijn dat wat minder is dan de rest en als die song dan het niveau van Fear The Sea heeft, heb je toch wel een sterk album in je handen. In het duister naast het spotlicht steekt gitarist Renée zijn fraaie weidse gitaarlijnen af tegen subtiele, bijna plagerige zetjes van de toetsen van Frank Boeijen. De lange instrumentale passage doet met zijn rustig aangeslagen snaar/snaren vanavond (op plaat heb ik dat minder) aan The Cure denken. Misschien toch niet zo gek dat we daar vanavond veel shirts van zien.

Tijd voor een publiekspoll, zo vindt Anneke. Ze vraagt hoeveel aanwezigen uit Nijmegen komen en rondt het antwoord naar beneden af naar vijf. Het antwoord op dezelfde vraag maar dan uit Holland wordt door haar afgerond naar tien. Het zijn er natuurlijk meer, maar het staat buiten kijf dat de reactie op “from abroad” veruit, maar dan ook echt veruit het luidst is. Nog eens – net als bij de TG25 shows in november 2014 – blijkt dat The Gathering zo populair is in het buitenland dat mensen van heinde en ver zijn komen aanreizen. Inmiddels is duidelijk dat de band in 2026 dat gebaar terug zal maken met een show op Wacken Open Air en diverse shows in Midden- en/of Zuid-Amerika.

Met In Motion #1 wordt het eerste blok van vier songs van Mandylion afgesloten. Als te verwachten is de ijzersterke song een eerste hoogtepunt van de avond. Vol ademsteun galmt Anneke “Make me cry in vain” en de zaal voelt alles met haar mee. Ze houdt voor de vorm nog even haar hand naast haar oor naar het publiek toe, maar dat had beter een hand tegen het oor kunnen zijn want de song wordt en masse en woord voor woord meegezongen. Voor de zekerheid maar even: de show is uitdrukkelijk een viering van de periode met Anneke en niet de viering van Anneke. Dat wordt wel duidelijk met de prachtige muzikale landschappen die gitarist René en toetsenist Frank, ondersteund door de warm ronkende bas van Hugo en slaggitaar van Jelmer hier neerzetten. Gevoelens van verlies, hoop en wanhoop, onpeilbare diepten en ontsnapping daaruit worden voor het geestesoog gebracht. Alleen al deze song is de reis waard. Ook vanuit het verre buitenland.

Na het voorbereidende optreden heeft de band toch nog wat geschoven met de nummers, want anders dan in Eindhoven volgt On Most Surfaces (Inuït) van het tweede album dat de band in deze bezetting maakte: Nighttime Birds. Dat sluit natuurlijk wel zo lekker aan, hoewel de beide gitaristen met hun heerlijk etherische snarenwerk de sfeer toch al wat ombuigen naar het meer cinematografische werk dat zal volgen. Maar voor nu gaan in de zaal de vuisten nog van voor tot achter en van onder naar boven (want de balkons verzaken niet) de lucht in. Niet bij het feilloos gezongen “And wakes me“. Daarbij heeft menigeen het veel te druk met meezingen.

Met Broken Glass van Souvenirs (2004) bevinden we ons voorlopig in rustiger vaarwater. Ten tijde van dit album deed de band het al enige tijd met één gitarist, maar dat leek René juist meer ruimte te geven voor experimenten, zoals het bijna “spacesurfgeluid” in de solo die hij brengt. De band ging ook meer rusten op een wat elektronisch klinkende basis van bas en drums waar de andere instrumenten hun schilderwerk op aanbrachten. Dat geeft ook vanavond rust en ruimte. “Breathe the air through the water…” totdat René nog eens losgaat en bas- en slaggitaar en drums rake klappen uitdelen. Dat de song niet van Mandylion komt en misschien zelfs ietwat een stijlbreuk geeft, boeit niemand. Het applaus is onverminderd groot(s).

Waking Hour dan is een gedurfde keuze want op reis naar Nijmegen viel ons nog maar eens op dat het breekbare nummer zeer moeilijk te zingen is. Opnieuw elektronisch in de basis vraagt de song om nuances en die brengt Anneke naar het lijkt zonder enige moeite. Maar het is weer een uitmuntende René die ons niet alleen in beeld (op de achterwand) maar ook in geluid naar de maan brengt. De bijbehorende breekbare uithaal – dat lijkt tegenstrijdig maar het blijkt gewoon mogelijk – zet het kippenvel dik op de armen. Vanaf nu zweeft Doornroosje als zelfstandige eenheid los van de aarde door de ruimte. Deze magische sfeer wordt moeiteloos doorgetrokken met een ruimhartige uitvoering van Great Ocean Road van How To Measure A Planet? waarmee de tot vijftal gereduceerde groep in 1998 het meer progressieve landschap binnenstapte. Daarbij hoort uiteraard een meeslepend, experimenteel en instrumentaal stuk van een zodanige lengte dat de zangeres toch maar even het podium verlaat. Door met Probably Built In The Fifties van dezelfde plaat, waarbij het in het heftiger stuk (ook op verzoek van Anneke) stevig headbangen is.

Ik ben zelf nogal weg van het if_then_else album dat na How To Measure A Planet? kwam, vooral vanwege de spaarzame maar krachtige basis en de ruimte die dat laat voor zang en vindingrijke gitaarpartijen. Waar Jelmer op het album al niet meer van de partij was, speelt hij Analog Park van dit album vandaag wel mee en dat geeft een voller, net iets hoekiger geluid. Mij bevalt dat extra gewicht wel, maar het zal zeker een kwestie van smaak zijn. En nog steeds zweven we aan de hand van René door over weiden en ijsvlakten. Aan het einde van de volgende gezongen passage gaat de stem van Anneke op in de op precies dezelfde toonhoogte zingende gitaar voordat er korzelig gehakt wordt. Het is tenslotte woensdag.

Met In Motion #2 zeilen we het tweede blokje Mandylion in: “And again the rain falls down”. Dat horen we ook in de solo van Jelmer die bluesy snikt en huilt. Leaves is met zijn thema van verlangen en onzekerheid (ook in de gitaar en toetsen aan het begin) een van de hoogtepunten van Mandylion en dat is vandaag niet anders. De track heeft alles wat de plaat in 1995 zo’n openbaring maakte. Stuwende maar melodieuze riffs ondersteund door een mooie laag toetsen en overlegd met krachtige, meeslepende vocalen, alle registers gaan nog eens open in dat waanzinnig goede geluid van vanavond. Sand and Mercury had met terugwerkende kracht al de progressievere insteek die later gekozen werd. Het lange instrumentale begin breekt de spanningsboog mogelijk een beetje, maar we weten wat er gaat komen! Het breekbaar en wanhopig gezongen “My dear, you’re losing me now…” Al dat rest is stilte en kippenvel (in ladingen). Oh, en gitaren als treurwilgen.

Kennelijk vindt de band dat ook, want die verlaat het podium. Anders dan vaak zijn er geen trucjes met de podiumlichten nodig om het publiek op te hypen. Dat staat al lang en voortdurend op de spreekwoordelijke banken voor het gebodene. De pauze is dan ook maar kort. Zichtbaar blij met de respons zet de groep Strange Machines in. Anneke is zelfs zo enthousiast met de zaal in de weer dat zij (lachend) net te laat terug is voor het Russian revolution-deel, maar dat geeft alleen maar meer energie van de springende massa voor het podium. Ook in het in onderwerp toch trieste Travel weet zij de lach niet van het gezicht te krijgen. Tegelijkertijd klinkt haar stem doorleeft en meelevend. Het welluidende “I wish I knew you” weerklinkt nog dagenlang in mijn oren, terwijl de gitaren aanzwellen tot een alomvattend, bijna te pakken geluid. Het emotionele Saturnine (“You had to screw me over!”) lijkt met zijn karige elektronische basis een vreemde afsluiter, maar de inschatting van de bandleden blijkt “spot on” want nadat de song is afgelopen ontstaat er een heus Lenny Kravitz-moment wanneer het publiek nog minutenlang het “wohohoo”-deel blijft zingen.

Een terechte beloning voor een waanzinnig goed concert. Een gevarieerd optreden met ruimte voor vele vormen van emotie en dromen, waarbij ook nog eens op opzienbarend hoog niveau werd gemusiceerd en gezongen. Mooi te weten dat deze internationale klasse in 2026 ook daadwerkelijk de vleugels uitslaat naar het buitenland. Stiekem hoop ik echter dat de band vanavond ook opnameapparatuur heeft laten meelopen, want wat zou ik juist dit optreden graag nog eens horen.