Als je lang genoeg vist in dezelfde vijver, dan vang je soms wel eens een uitzonderlijke vis. Zo eentje van een soort die je nog nooit hebt gezien, opgebouwd vanuit een vreemde combinatie van kenmerken die samen onverwacht tot een sublieme, esthetisch attractieve verschijning leiden. De vijver waar ik de laatste tijd wel vaker in vis, die van het Italiaanse underground blackmetallabel Xenoglossy Productions, heeft opvallend troebel water. Het bevat namelijk een zodanig hoge concentratie aan creativiteit, curiositeit en artisticiteit dat je in de verste verte niet kan voorspellen wat je te horen zal krijgen. “Like a box of chocolates“: je weet nooit wat het voor jou in petto heeft. Of anders gezegd: het handjevol bands dat zich als een vis in het water voelt bij Xenoglossy Productions zijn stuk voor stuk buitenbeentjes binnen het blackmetalgenre, omdat ze elk op hun eigen manier musiceren vanuit een unieke invalshoek en gebruik maken van niet-alledaagse muzikale en thematische invloeden.
Voland is misschien een kleine vis binnen een klein label, maar deze Italiaanse tweemansformatie maakt wel grootse muziek. Rimmon, de vocalist van de band, ontwikkelde jaren geleden een fascinatie voor de Russische taal en geschiedenis, en vanuit dit perspectief schrijven de beide heren (Haiwas is verantwoordelijk voor de instrumentatie) hun muziek. Het resultaat is een vruchtbare wisselwerking tussen symfonische black metal en Russische (klassieke én traditionele) muziek, mét een Italiaanse twist. Het symfonische aspect is bij Voland bijzonder sterk aanwezig en gaat veel verder dan het epische, filmmuziekachtige synthorkest dat heel wat genregenoten hanteren. Rimmon heeft een bijzonder veelzijdige stem die makkelijk schakelt tussen een rasperige blackschreeuw en een warme kopstem die soms richting opera gaat, maar even vaak ook net niet, waardoor het heel erg toegankelijk blijft. Ik ben een leek als het aankomt op Italiaanse populaire muziek, maar in de meer sentimentele fragmenten zijn er zeker raakpunten met de tenor Andrea Bocelli. Heel vaak klinkt de zang meerstemmig, wat het vocale compartiment wat aan kracht doet winnen. Daarnaast horen we behoorlijk wat synthetische strijk- en piano-arrangementen, soms in steun van de black metal, maar vaak zijn het ook zuivere klassieke-muzieksegmenten, wat Voland toch vrij uniek maakt.
En dan zijn er ook nog de traditioneel orkestrale compositorische structuren waarrond sommige nummers zijn opgebouwd. De mix van black metal, Russische traditionele elementen, Italiaanse semi-populaire, semi-falsettozang en klassieke muziek is hier echt heel evenwichtig: alle aspecten zijn duidelijk gelijkwaardig. Het resultaat druipt van de bombast, het sentiment en de grandeur, en is bijzonder rijk aan melodie. Maar vergis u niet: tussen al die verfijndheid kan het er ook behoorlijk grof en beestachtig aan toe gaan. En het is net die contradictie die ervoor zorgt dat de muziek van Voland doorlopend interessant blijft.
Elk nummer vertelt iets over de geschiedenis van de Russische natie, en die is op zijn zwakst gezegd nogal bewogen geweest. Er zijn dan ook heel wat stijlwissels te horen binnen de nummers. Het thema van Царепоклонство – Il culto degli Zar is de religieuze adoratie van het Russische volk ten opzichte van haar tsaren, in die mate dat het soms zelfs tot sanctificatie leidde. De tsaar was dan ook niet zomaar een politieke leider; hij trad ook op als beschermer van het Orthodoxe geloof. Царепоклонство laat zich letterlijk vertalen als “vorstelijke aanbidding”, al is dit hier ook lichtjes ironisch bedoeld: de tsaren werden niet door iedereen op handen gedragen, wat leidde tot revolutie en moord. Die dubbele betekenis horen we ook terug in de muziek en zorgt daar voor heel wat tegenstrijdige gevoelens.
Deze EP is de derde sinds 2008. De eerste twee werden in 2019 samen heruitgegeven in de compilatie Bоланд. Tot enkele maanden geleden had ik nog niet van deze band gehoord, maar ondertussen heb ik deze verzamelschijf wel al even in mijn bezit. Voland is absoluut geen productieve band, maar wàt men aflevert is elke keer opnieuw een juweeltje. Je merkt dat beide heren heel wat tijd hebben gestoken in het uitbalanceren van hun nummers, die ieder op zich een hoogtepunt zijn. Dit is het soort band dat enkel nummers uitbrengt als die ook tot in de puntjes perfect zijn én een meerwaarde vormen voor hun oeuvre. Daarom ook krijg je op een EP als Царепоклонство – Il culto degli Zar, die slechts vier nummers telt, meer waar voor je geld dan op sommige langspelers van andere bands, die teren op een aantal leuke riffs en verder het boeltje vooral opvullen met oninteressante rotzooi. Als er één nummer is dat je over de streep kan trekken, dan is het 1917 wel, te vinden op Voland 2 (2017) én de compilatie natuurlijk. Omdat het me persoonlijk elke keer weer volledig inpakt, vind ik het geoorloofd om het hieronder even te laten horen, al is het dus géén nummer van de nieuwe EP. Als deze stijl u niet ligt, dan is Царепоклонство – Il culto degli Zar ook niets voor u. Bent u betoverd, dan leest u best verder, want de nieuwe EP brengt nog veel meer lekkers!
Terza Roma is ondertussen al een persoonlijke Voland-favoriet geworden. Het hoofdpersonage hier is niemand minder dan Ivan IV, beter gekend als Ivan de Verschrikkelijke, de allereerste tsaar. In zijn beleving was de heerschappij van de tsaren een verderzetting van het glorieuze bewind van de Romeinse keizers (het woord tsaar is afgeleid van het Latijnse woord caesar, wat keizer betekent), vandaar dat Moskou in die tijd gekend stond als het “Derde Rome”: Terza Roma (even opgezocht: Constantinopel werd het tweede Rome genoemd). De opbouw is vergelijkbaar met die van Casa Ipatiev en ook hier horen we de tsaar terug in een vocale, Russisch gezongen solo. Ivan IV klinkt hier spottend en triomfantelijk, wat een opmerkelijk moment oplevert. Daarna volgt een kort, speels symfoblackstukje, maar het is de naadloos daaropvolgende passage, waarin de overwinning op het westen en de triomf van het “Derde Rome” wordt bezongen op glorieuze wijze, die één van de hoogtepunten is op deze EP. Wat een prachtige, meeslepende, emotioneel beladen zang! Het nodigt uit om mee te zingen, maar dat Italiaans ligt persoonlijk nog wat moeilijk. Wie heroïek wil, zal heroïek krijgen! Dat Voland ook gewoon lekkere black metal kan maken horen we onmiddellijk daarna. Rimmon gaat hier even heel diep, waarna tsaar Ivan het weer van hem overneemt en diezelfde heerlijke passage herhaald wordt. Heel even wordt de muziek wat zwaarmoediger (een aanbidding aan het adres van de tsaar), maar dan komt het Italiaans gezongen stuk voor een derde keer terug. Voland laat het nummer eindigen met een welluidende gitaarsolo die even de oude rocker in ons bovenhaalt.
Ook het laatste nummer van deze EP, Suite Russe, begint met klassieke muziek pur sang. Het is duidelijk een variatie op Prokofievs eerste (“klassieke”) symfonie, met toevoeging van een lichtvoetige sopraan. Maar het zou Voland niet zijn als er daarna niet iets totaal anders zou volgen. Een dreigende piano-ouverture in de stijl van Cradle of Filths The Graveyard By Moonlight, vermengd met zachte, fragiele cleane zang, evolueert in een emotionele klaagzang waarin de groeiende verdeeldheid van het land (de rijke adel versus de ontevreden intelligentia) wordt aangekaart. Suite Russe probeert een hele eeuw van sociale strubbelingen te vertolken, in al zijn facetten. Zoals het een suite betaamt volgen ook nu weer de verschillende passages elkaar snel op: symfonische black wordt gevolgd door statige, orthodoxe zang en komt dan weer terug, enzovoort. Wat vooral opvalt zijn de verschillende, tegenstrijdige gevoelens die hier geportretteerd worden: angst (de armere bevolking), revolte (de intellectuele middenklasse) en plechtstatigheid (de orthodoxe kerk).
Aan het einde zijn nog twee studio-versies van oudere nummers toegevoegd: Dubina en Leningrad. Dit laatste nummer is ook het allereerste nummer van de band, en zo is de cirkel wel een beetje rond.
Er is heel wat te zeggen over de nummers van deze EP, zowel muzikaal als inhoudelijk. Ik heb geprobeerd om hierboven zoveel mogelijk informatie mee te geven, want deze muziek wordt nóg interessanter als je de achterliggende thematiek kent. En toch heb ik het gevoel dat ik alleen nog maar de toplaag van deze composities heb blootgelegd. Voland gaat heel ver in zijn perfectionisme en dus kan je hier makkelijk twintig keer naar luisteren en toch weer iets nieuws ontdekken. Ik vind het geniaal.
De twee mannen van Voland maken muzikale kunst op een manier die niemand hen nadoet. Soms bijtend, soms glorieus en soms gewoon heel erg mooi om naar te luisteren. Ik besef ten volle dat dit een heel kleine niche is en dat dit niet voor iedereen is weggelegd, maar ik denk dat niemand de esthetiek en compositorische uitmuntendheid van deze muziek kan ontkennen. Op basis van dit muzikale meesterschap kan ik deze EP alleen maar warm aanbevelen.
In deze vijver blijf ik zeker vissen. Benieuwd wat ik nog allemaal bovenhaal…
Label:
Xenoglossy Productions, 2021
Tracklisting:
- Casa Ipatiev
- Terza Roma
- Promontorio
- Suite russe
- Dubina (Live in Studio)
- Leningrad (Live in Studio)
Line-up:
- Haiwas – Instrumenten
- Rimmon – Stem
- Geu – Basgitaar (sessie)
- Riccardo Floridia – Drums (sessie)
Links: